Năm mươi năm thực hiện Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh (1969 - 2019) và cũng đúng 50 năm thực hiện Bức thư cuối cùng Bác Hồ gửi Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Nghệ An (21/7/1969 - 21/7/2019), thấm nhuần tư tưởng và tình cảm của Người; Đảng bộ và nhân dân tỉnh Nghệ An đã đoàn kết, ra sức thi đua, nỗ lực phấn đấu để xây dựng và phát triển, từng bước trở thành trung tâm kinh tế, văn hóa của vùng Bắc Trung bộ, tạo nên bức tranh nhiều màu sắc trên quê hương, đất nước chúng ta.

Trong Bức thư cuối cùng này, Bác viết: “Tôi cũng vui mừng nhận thấy cán bộ các cấp, các ngành trong tỉnh đã bước đầu sửa chữa tệ quan liêu, mệnh lệnh, cố gắng đi sát nhân dân để tổ chức vận động nhân dân thực hiện các chính sách của Đảng và Nhà nước”. Điều đó tiếp tục khẳng định quan điểm, tư tưởng nhất quán, xuyên suốt quá trình hoạt động cách mạng của Người đó là coi trọng sức dân, phát huy sức mạnh của nhân dân thì mới hoàn thành được sự nghiệp cách mạng và thành công của sự nghiệp cách mạng cũng chỉ để phục vụ lợi ích cho nhân dân, cho quốc gia dân tộc. Khi đặt vấn đề: “Sắp tới phải làm gì?” thì nội dung đầu tiên Người đề cập đến đó là “Tích cực thực hiện dân chủ với nhân dân hơn nữa”; và “Trong hợp tác xã nông nghiệp, mọi việc sản xuất, phân phối, quản lý kinh tế, bầu cử các cơ quan phụ trách đều phải để cho nhân dân bàn bạc kỹ và tự mình quyết định một cách thật sự dân chủ. Cán bộ, đảng viên, đoàn viên cần thường xuyên tự phê bình trước nhân dân, khuyến khích nhân dân phê bình. Khiêm tốn lắng nghe ý kiến của nhân dân để phát huy những việc tốt, sửa chữa những việc sai, làm công tác tốt hơn.

Phải tổ chức những lớp huấn luyện ngắn ngày, thiết thực cho các đảng viên, đoàn viên mới.

   Nhân dân ta rất yêu mến Đảng ta. Phải khuyến khích nhân dân góp phần xây dựng Đảng như: góp ý kiến với chi bộ trong việc tuyển chọn người vào Đảng, tuyển chọn cán bộ lãnh đạo. Làm được như thế, mối quan hệ giữa Đảng và nhân dân sẽ càng thêm mật thiết.

Sắp tới, nên chọn thời gian thích hợp để cho các xã viên hợp tác xã nông nghiệp thảo luận Bản điều lệ của hợp tác xã, cùng nhau bàn bạc nhằm thực hiện tốt Bản điều lệ đó. Ở các nhà máy, các công trường, nông trường, lâm trường, các cửa hàng, các cơ quan cũng cần phát động cán bộ, công nhân bàn bạc dân chủ việc cải tiến quản lý kinh tế, cải tiến lề lối làm việc của đơn vị mình để làm cho sản xuất và công tác mau tiến bộ.”

Kế thừa, tiếp nối tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, thấm nhuần và thực hiện lời dạy của Người cũng như quán triệt chủ trương của Đảng về phát huy dân chủ trong công cuộc đổi mới đất nước hiện nay, trong suốt những năm qua, dưới sự lãnh đạo của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh qua các thời kỳ, tỉnh Nghệ An đã có nhiều chủ trương, giải pháp trong lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức thực hiện tốt việc phát huy dân chủ đối với nhân dân ngày càng có nhiều nội dung thiết thực và hiệu quả. Các cấp ủy đảng tập trung chỉ đạo thực hiện Kết luận số 30-KL/TW của Bộ Chính trị (khóa VIII, Kết luận số 65-KL/TW của Ban Bí thư (khóa X), Kết luận số 120-KL/TW của Bộ Chính trị (Khóa XI) về “Tiếp tục đẩy mạnh, nâng cao chất lượng, hiệu quả việc xây dựng và thực hiện Quy chế dân chủ ở cơ sở”; Nghị quyết số 25-NQ/TW(khóa XI) về "Tăng cường và đổi mới sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác dân vận trong tình hình mới" gắn với việc thực hiện Nghị quyết Đại hội Đảng các cấp; Nghị quyết 26-NQ/TW của Bộ Chính trị về “Phương hướng, nhiệm vụ phát triển tỉnh Nghệ An đến năm 2020”;  Thực hiện đồng bộ các nội dung theo Pháp lệnh 34 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội và các nghị định 04, 60 của Chính phủ về xây dựng và thực hiện Quy chế dân chủ ở cơ sở gắn với việc triển khai thực hiện Quyết định 217, 218 của Bộ Chính trị về giám sát và phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị -xã hội; tham gia góp ý xây dựng Đảng, xây dựng chính quyền nhằm nâng cao và phát huy hơn nữa vai trò làm chủ của nhân dân.

Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh đã tiếp tục đổi mới trong lãnh đạo, chỉ đạo trong đó coi trọng việc nâng cao nhận thức, trách nhiệm của các cấp ủy, tổ chức đảng, đoàn thể, cơ quan, tổ chức, của mỗi cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức, đoàn viên, hội viên về vai trò, tầm quan trọng của việc xây dựng và thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở; xác định rõ trách nhiệm và thường xuyên kiểm tra, giám sát, đánh giá kết quả thực hiện của từng tổ chức, cá nhân trong hệ thống chính trị. Chỉ tính riêng trong 2 nhiệm kỳ gần nhất, Ban Thường vụ Tỉnh ủy và UBND tỉnh đã ban hành 09 chỉ thị, 04 thông tri, 20 kế hoạch và nhiều công văn để lãnh đạo thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở, chỉ đạo việc coi trọng và phát huy quyền làm chủ của nhân dân, trong đó tập trung thực hiện trên các lĩnh vực chủ yếu: dân chủ, công khai minh bạch các chương trình, dự án, quy hoạch, giải phóng mặt bằng, xây dựng các công trình ở các địa phương, tạo điều kiện để nhân dân tham gia góp ý, xây dựng chiến lược phát triển kinh tế, xã hội của địa phương, đơn vị… Vì vậy, các nhiệm vụ chính trị quan trọng ở địa phương, cơ sở; các công trình mang tính xã hội hóa được nhân dân đóng góp, ủng hộ nhiệt tình, ít xẩy ra thất thoát, tiêu cực, chất lượng công trình được đảm bảo.

Thực hiện quy chế công tác dân vận của hệ thống chính trị, Ban Thường vụ Tỉnh ủy ban hành quy chế tiếp xúc đối thoại với nhân dân trong đó quy định rõ trách nhiệm của Ban Thường vụ, người đứng đầu cấp ủy, chính quyền định kỳ phải trực tiếp đi cơ sở, tiếp xúc, đối thoại với nhân dân, nắm bắt tình hình, nguyện vọng của nhân dân để có sự lãnh đạo, chỉ đạo kịp thời, sát đúng với tình hình thực tiễn. Năm 2018, Ban Thường vụ Tỉnh ủy tổ chức Hội nghị gặp mặt giữa Thường trực Tỉnh ủy với bí thư đảng ủy, chủ tịch HĐND, chủ tịch UBND của 480 xã, phường, thị trấn; sau hội nghị có 749/1.034 cán bộ chủ chốt cấp xã tham gia trả lời câu hỏi trên các lĩnh vực quản lý đất đai, công tác quản lý và công tác cán bộ với 347 kiến nghị, đề xuất và Tỉnh ủy đã ban hành kế hoạch giao các ngành chức năng trả lời, giải quyết các vấn đề theo kiến nghị đề xuất của cơ sở; dự kiến cuối tháng 9/2019, Thường trực Tỉnh ủy tổ chức Hội nghị gặp mặt, đối thoại với trưởng, phó phòng của các sở, ban, ngành cấp tỉnh. Thực hiện Quy định 11-QĐ/TW, hiện nay hàng tháng đồng chí Bí thư Tỉnh ủy dành 01 ngày để tiếp dân, trực tiếp chỉ đạo việc giải quyết các kiến nghị, nguyện vọng chính đáng của nhân dân (từ tháng 4/2019 đến nay, đồng chí Bí thư Tỉnh ủy đã tiếp xúc, đối thoại, chỉ đạo trả lời và giải quyết khoảng 100 kiến nghị, khiếu nại của công dân).

Vai trò, hiệu quả hoạt động của Hội đồng nhân dân, đại biểu HĐND các cấp được chú trọng phát huy. Ủy ban Nhân dân các cấp tập trung chỉ đạo quyết liệt, đồng bộ và hiệu quả các giải pháp chỉ đạo, điều hành phát triển kinh tế - xã hội, chủ động và kịp thời tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp, đẩy mạnh xây dựng nông thôn mới. Chú trọng công tác cải cách hành chính, thực hiện tốt cơ chế một cửa; tăng cường đối thoại với nhân dân, doanh nghiệp; tập trung chấn chỉnh tác phong, lề lối làm việc của bộ máy chính quyền các cấp. Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể tích cực phối hợp với chính quyền, các cơ quan nhà nước để thực hiện giám sát, phản biện và tham gia xây dựng Đảng, chính quyền, tích cực đổi mới công tác tuyên truyền, vận động nhân dân tham gia đẩy mạnh phong trào quần chúng thực hiện các nhiệm vụ chính trị.

Từ năm 1999, sau khi có Chỉ thị 30-CT/TW của Bộ Chính trị và các nghị định của Chính phủ về xây dựng và thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở thì ở Nghệ An đã kịp thời thành lập Ban chỉ đạo các cấp. Ban chỉ đạo cấp tỉnh do đồng chí Phó Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch UBND tỉnh làm Trưởng ban (từ 1999-2013); từ 2013 đến nay, do đồng chí Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy, phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh làm Trưởng ban Chỉ đạo. Ban chỉ đạo cấp huyện do đồng chí phó bí thư huyện ủy, chủ tịch UBND huyện làm Trưởng ban, 480/480 xã, phường, thị trấn đều thành lập ban thực hiện quy chế dân chủ. Trên cơ sở tham mưu, chỉ đạo của Ban chỉ đạo các cấp; công tác kiểm tra, nắm bắt, đôn đốc cơ sở được quan tâm, việc xây dựng và thực hiện quy chế dân chủ cơ sở và phát huy quyền làm chủ của nhân dân trong tất cả các lĩnh vực xây dựng hệ thống chính trị, phát triển kinh tế - xã hội và giữ vững quốc phòng với nội dung ngày càng cụ thể và thiết thực.

Đặc biệt, việc thực hiện quy chế dân chủ ở xã, phường, thị trấn theo Pháp lệnh 34 gắn với thực hiện nhiệm vụ chính trị ở địa phương, phong trào thi đua "Dân vận khéo", phong trào "Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa", cuộc vận động "Toàn dân đoàn kết xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh", chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới,… Công tác cải cách hành chính cấp xã ngày càng được cải thiện hơn, phục vụ nhân dân tốt hơn; các vấn đề nảy sinh tại cơ sở được chú trọng giải quyết, cấp ủy, chính quyền các cấp chủ động và tích cực tiếp xúc, đối thoại với nhân dân không để xảy ra và lan rộng các “điểm nóng” phức tạp, kéo dài. Sức mạnh khối đại đoàn kết toàn dân được phát huy, đời sống vật chất, tinh thần của người dân được nâng cao, tạo được sự đồng thuận trong nhân dân. Nổi bật nhất trong việc phát huy hơn nữa dân chủ đối với nhân dân chính là phong trào xây dựng nông thôn mới. Bên cạnh công tác chỉ đạo, điều hành, nhờ phát huy tốt dân chủ, sự “khéo vận động” nhân dân mà chúng ta đã huy động được sức dân, nhân dân toàn tỉnh đã hiến hơn 5.217.919 m² đất, đóng góp hơn 4.241.884 ngày công và hơn 5.000 tỷ đồng để xây dựng và hoàn thành các tiêu chí nông thôn mới như làm đường giao thông nông thôn; kênh mương thủy lợi nội đồng, xây dựng cánh đồng mẫu lớn… Trong quá trình chỉ đạo, lãnh đạo các cấp đã về sát với dân để lắng nghe tâm tư, nguyện vọng, các kiến nghị đề xuất của nhân dân và giải quyết kịp thời và thấu đáo; từ đó đã giải quyết tốt các vấn đề nảy sinh từ thực tiễn, các vướng mắc, khó khăn của người dân; tranh thủ được sự đồng thuận, quan tâm ủng hộ của nhân dân và góp phần to lớn vào việc từng bước hoàn thành các mục tiêu đề ra.

Tuy nhiên, trong những năm vừa qua, việc thực hiện dân chủ và phát huy dân chủ trong nhân dân vẫn còn những hạn chế nhất định. Một bộ phận nhỏ nhân dân mơ hồ, phiến diện về dân chủ, đối lập giữa dân chủ với kỷ cương, pháp luật của Nhà nước. Dân chủ trong Đảng chưa được thực hiện đầy đủ, nghiêm túc, vẫn còn phong cách lãnh đạo, quản lý độc đoán, chuyên quyền, thậm chí gia trưởng; nói không đi đôi với làm, nói nhiều làm ít; chấp hành nghị quyết của Đảng, pháp luật của Nhà nước không nghiêm. Quyền làm chủ của nhân dân ở một số nơi, lĩnh vực còn bị vi phạm, có tình trạng lợi dụng dân chủ gây chia rẽ, làm mất đoàn kết nội bộ, gây rối ảnh hưởng đến an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội.

Để tiếp tục thực hiện có hiệu quả nội dung phát huy dân chủ theo lời dặn của Chủ tịch Hồ Chí Minh trong Bức thư cuối cùng Người gửi cho Ban chấp hành Đảng bộ tỉnh Nghệ An, chúng ta cần chú trọng triển khai một số nhiệm vụ, giải pháp cụ thể sau:

Thứ nhất, tăng cường công tác tuyên truyền, giáo dục, nâng cao nhận thức, trình độ hiểu biết của nhân dân về dân chủ và phát huy dân chủ. Muốn thực hiện quyền làm chủ thì trước tiên nhân dân phải hiểu biết đúng đắn, đầy đủ các quyền tự do dân chủ. Đó là quyền được biết những công việc mà chính quyền có trách nhiệm phải công khai, quyền được bàn và quyết định trực tiếp, biểu quyết để cấp có thẩm quyền quyết định đối với những vấn đề có liên quan đến lợi ích nhân dân, quyền giám sát các công việc của chính quyền… Khi đó người dân sẽ chủ động, tích cực thực thi và sử dụng các quyền dân chủ và đấu tranh bảo vệ quyền dân chủ; đồng thời rèn luyện phương pháp thực hành dân chủ và có bản lĩnh thực hành dân chủ; nhân dân mới thực hiện quyền làm chủ thực sự, tránh tình trạng dân chủ chung chung, dân chủ hình thức.

Thứ hai, nâng cao hiệu quả hoạt động của chế độ thực hành dân chủ trong các cơ quan Đảng, cơ quan Nhà nước, phát huy quyền làm chủ của cán bộ, công chức, viên chức và nâng cao vai trò của người đứng đầu cơ quan, đơn vị, Bác đã khẳng định: "Một tấm gương sống còn có giá trị hơn một trăm bài diễn văn tuyên truyền". Mỗi cơ quan, đơn vị cần nêu cao ý thức, trách nhiệm trong vấn đề thực hiện tốt quy chế dân chủ ở cơ quan, đơn vị mình. Đặc biệt là những nội dung liên quan tới quản lý tài chính, tài sản, thi đua, khen thưởng, chính sách cán bộ…, phải được tập thể cán bộ, công chức, viên chức thảo luận và thông qua. Cơ quan, đơn vị thông qua các cấp công đoàn cơ sở tổ chức quán triệt ý nghĩa, nội dung quy chế dân chủ nhằm tuyên truyền, nâng cao nhận thức, tuyên dương các gương điển hình tiêu biểu trong thực hiện phát huy dân chủ.

Thứ ba, để có dân chủ rộng rãi, việc đầu tiên là phải quán triệt và thực hiện nghiêm nguyên tắc tập trung dân chủ, xa rời nguyên tắc tập trung dân chủ là căn nguyên dẫn đến suy thoái... Quy chế dân chủ theo Pháp lệnh, Nghị định nhằm đảm bảo nhân dân được bàn bạc, thảo luận và quyết định mọi công việc của địa phương, cơ sở, từ những công việc nhỏ, cụ thể đến những vấn đề lớn như xây dựng đường lối, hệ thống pháp luật. Nhân dân có quyền tranh luận, nêu ý kiến của riêng mình và có quyền bảo lưu ý kiến lên cấp lãnh đạo cao nhất. Lãnh đạo, thủ trưởng cơ quan phải khuyến khích thảo luận, tranh luận những ý kiến khác nhau, thậm chí trái ngược nhau để đi đến thống nhất về quan điểm, nhưng khi đã thành nghị quyết, quyết định của tập thể thì tất cả mọi đảng viên, cán bộ, công chức, viên chức và nhân dân phải tôn trọng, thực hiện nghiêm.

Thứ tư, phát huy dân chủ đòi hỏi phải đi liền với việc đề cao trách nhiệm công dân và bảo đảm giữ vững kỷ luật, kỷ cương xã hội. Tuyên truyền, vận động nhân dân không nên tụ tập đông người, khiếu nại vượt cấp gây mất an ninh, trật tự và chống đối người thi hành công vụ trong khi những kiến nghị, khiếu nại, tố cáo đang được cơ quan có thẩm quyền giải quyết. Nếu cá nhân có hành vi vi phạm quyền làm chủ của nhân dân, lợi dụng dân chủ để gây mất an ninh, trật tự, an toàn xã hội thì phải chịu xử lý hình sự theo quy định của pháp luật.

Thứ năm, phát huy dân chủ là phải tôn trọng nhân dân, chăm lo đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân.

Thứ sáu, đẩy mạnh và nâng cao hiệu quả công tác tham mưu, chỉ đạo và tổ chức thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở, đẩy mạnh công tác kiểm tra, giám sát việc xây dựng và thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở; hàng năm và định kỳ phải có đánh giá, rút kinh nghiệm về những nội dung mà nhân dân được bàn, được tham gia quyết định cũng như những nội dung nhân dân được tham gia giám sát; thường xuyên thực hiện công tác thi đua, khen thưởng đối với nội dung xây dựng và thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở.

Như vậy, phát huy tốt dân chủ sẽ khơi dậy được sức mạnh tiềm tàng và vô tận trong nhân dân. Để làm được điều đó, Đảng cần phải dựa vào Nhân dân, lắng nghe dân, phát huy vai trò của Nhân dân, tạo điều kiện cho Nhân dân giám sát và phản biện xã hội, tham gia xây dựng Đảng, Nhà nước trong sạch, vững mạnh; khuyến khích các tầng lớp Nhân dân thực hiện các nhiệm vụ phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội, quốc phòng, an ninh và đối ngoại./.

Phan Thanh Đoài

Phó Trưởng ban Dân vận Tỉnh ủy