“Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra”

Xóm Hà Cát (xã Minh Châu) có hơn 400 hộ dân, đa số sinh sống gần quốc lộ 7A. Năm 2023, thực hiện dự án mở rộng đường quốc lộ 7A qua địa bàn xóm, công tác giải phóng mặt bằng hết sức nan giải vì liên quan đến việc di dời các ngôi mộ.

Xóm trưởng Vương Đình Thanh cho biết người dân còn nặng nề về phong tục, tín ngưỡng, coi việc động chạm đến phần mộ tổ tiên là việc hệ trọng, lo lắng việc di dời có thể ảnh hưởng đến sự yên nghỉ của người đã khuất hoặc tác động đến đời sống gia đình. Mức hỗ trợ bồi thường, kinh phí di dời có thể chưa đáp ứng mong muốn của các hộ dân, một số gia đình khó khăn về tài chính, e ngại chi phí phát sinh thêm (lễ nghi, xây dựng lại phần mộ mới…). Người dân muốn chọn ngày, giờ, mùa hợp với phong tục (tránh tháng “kiêng”, ngày xấu theo quan niệm), tiến độ dự án gấp rút nhưng tập quán người dân cần thời gian chuẩn bị, có hộ gia đình đi làm ăn xa, khó liên hệ hoặc chưa phối hợp kịp thời. Nếu thực hiện công tác vận động không chắc thì từ một số hộ chưa đồng thuận, sẽ tạo hiệu ứng lan tỏa, làm chậm tiến độ chung.

Giải phóng mặt bằng liên quan đến vấn đề tâm linh rất khó, cán bộ xóm Hà Cát có “bí quyết” chung, đó chính là thực hiện tốt quy chế dân chủ ở cơ sở. Mọi việc đều “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra”. Trước khi triển khai, xóm tổ chức họp dân công khai toàn bộ quy hoạch, chính sách hỗ trợ, kế hoạch di dời. Mỗi hộ được hỏi ý kiến, cán bộ xóm ghi biên bản rõ ràng. “Ai có thắc mắc, chúng tôi giải thích ngay, không để tồn đọng. Khi người dân thấy mình được tôn trọng, họ tin, họ làm, thậm chí còn làm tốt hơn mong đợi” – ông Thanh cho biết.

Phát huy vai trò của chi bộ, chi hội hội phụ nữ, cựu chiến binh, đoàn thanh niên, mỗi tổ chức đảm nhận một nhóm hộ để vận động. Có hộ khó, chúng tôi nhờ người thân, người có uy tín nói giúp. Bản thân tôi cũng làm gương - gia đình có phần mộ bị ảnh hưởng, tôi di dời 03 ngôi mộ của người thân trước để bà con nhìn thấy mà yên tâm làm theo. Từ đó, nhân dân trong xóm đã di dời 21 ngôi mộ đến nghĩa trang mới, trong đó có 4 ngôi mộ chưa đầy 2 năm, 3 ngôi mộ chưa tiêu hết. Tập thể cán bộ xóm đã vận động từ doanh nghiệp và cá nhân hỗ trợ 390 triệu đồng để các hộ gia đình yên tâm di dời mồ mả.

Và điều vui nhất là, khi đã đồng thuận, bà con lại càng đoàn kết hơn, hăng hái hơn trong các phong trào khác: hiến đất mở đường, đóng góp xây nhà văn hóa, trồng cây, làm sân bóng. Năm 2024, tiếp tục mở rộng đường từ quốc lộ 7 vào xóm, để giải phóng mặt bằng đất 64 không được đền bù ảnh hưởng tới 5 hộ dân nhưng các hộ đã đồng thuận hiến 500m² để làm đường.

Giờ đây, mỗi tối đi trên các tuyến đường sáng đèn, rộng rãi, sạch sẽ, ai cũng thấy phấn khởi. Đó là minh chứng rõ nhất cho sức mạnh của dân chủ ở cơ sở – để dân bàn, dân quyết, dân làm, dân hưởng thụ.

Xây dựng “điểm sáng” về thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở

Tại Trung tâm hành chính công xã Vân Du lúc 13h30’ đã có khá đông người dân đến giao dịch. Đây là đầu mối tiếp nhận và giải quyết thủ tục hành chính, giúp người dân và doanh nghiệp tiếp cận dịch vụ công một cách thuận tiện và hiệu quả. Đồng chí Thái Văn Quang, Phó Bí thư Thường trực Đảng ủy xã đến nắm tình hình hoạt động của Trung tâm. Đồng chí cho biết, cán bộ, công chức xã Vân Du quán triệt tinh thần “5 biết” và “4 xin, 4 luôn” (Biết nghe dân nói, nói dân hiểu, làm dân tin, xin lỗi, cảm ơn. Xin chào, xin lỗi, xin cảm ơn, xin phép. Luôn mỉm cười, nhẹ nhàng, lắng nghe, giúp đỡ). Đó là một trong những nội dung triển khai thực hiện dân chủ tại cơ quan, đơn vị.

Cấp ủy, chính quyền xã xác định lựa chọn xây dựng điểm sáng ở các loại hình với những tiêu chí rõ ràng, phù hợp đặc thù công việc để phát huy dân chủ ở cơ sở ngày một tốt hơn.

Tại cơ quan, đơn vị hành chính, tập trung thực hiện nghiêm quy chế dân chủ trong nội bộ; công khai, minh bạch công tác đề bạt, bổ nhiệm, biệt phái, luân chuyển cán bộ, công tác đánh giá xếp loại cán bộ; công khai kế hoạch, tài chính, chế độ, chính sách. Nâng cao đạo đức công vụ, ý thức phục vụ nhân dân của đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức, nhất là bộ phận thường xuyên tiếp xúc với nhân dân. Tập trung công tác cải cách hành chính, chuyển đổi số, ứng dụng công nghệ trong thực hiện nhiệm vụ.

Tại thôn, xóm, tập trung thực hiện tốt việc công khai các nguồn lực, nhất là các khoản đóng góp của nhân dân; phát huy hương ước, quy ước, duy trì sinh hoạt dân chủ ở nhà văn hóa thôn; cán bộ, đảng viên gương mẫu “nghe dân nói, nói dân hiểu, làm dân tin”.

Đảng ủy chú trọng lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện công tác tiếp xúc, đối thoại và tiếp dân định kỳ, nhất là những vấn đề liên quan đến lợi ích trực tiếp của người dân như đất đai, hỗ trợ sản xuất, an sinh xã hội…

 “Từ thực tiễn ở cơ sở, tôi thấy rằng càng dân chủ, càng phải có kỷ cương; càng công khai, càng tạo niềm tin. Khi dân tin, dân hiểu và cùng làm, thì dù khó đến mấy, công việc của Đảng, chính quyền cũng thuận lợi và đạt kết quả tốt” - đồng chí Quang chia sẻ.

Nền tảng của đột phá phát triển

Một trong ba đột phá phát triển được Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh lần thứ XX, nhiệm kỳ 2025 – 2030 xác định là đột phá phát triển kết cấu hạ tầng, tập trung phát triển hạ tầng giao thông chiến lược, các dự án hạ tầng đô thị hiện đại, hạ tầng xã hội thiết yếu… Đây là lĩnh vực đòi hỏi sự đồng thuận rất cao của nhân dân, bởi thực hiện các công trình, dự án đều liên quan trực tiếp đến đất đai, sinh kế và đời sống của người dân. Do đó, phát huy dân chủ ở cơ sở vừa là điều kiện tiên quyết, vừa là nền tảng bền vững cho quá trình triển khai.

Thứ nhất, công khai, minh bạch hóa thông tin bằng nhiều hình thức, nhất là đẩy mạnh thực hiện số hóa minh bạch thông tin trong giai đoạn hiện nay. Hình thức công khai truyền thống như niêm yết tại trụ sở xã, phường vẫn thực hiện nhưng quá trình tiếp cận của người dân không nhiều và không thường xuyên. Thời gian tới cần đẩy mạnh xây dựng ứng dụng quy hoạch tổng thể tích hợp dữ liệu động, chi tiết liên quan đến giải phóng mặt bằng. Công khai trên nền tảng số hóa các thông tin về ranh giới gaiỉ phóng mặt bằng chi tiết của từng dự án hạ tầng, bảng giá đất bồi thường áp dụng, danh sách các hộ bị ảnh hưởng, và lộ trình chi trả tiền bồi thường, hỗ trợ. Việc chuyển thông tin bồi thường chi tiết lên các nền tảng dễ tiếp cận giúp người dân có thể theo dõi tiến độ chi trả theo thời gian thực. Điều này không chỉ đảm bảo người dân được biết đầy đủ thông tin, mà còn hỗ trợ mạnh mẽ cho hoạt động kiểm tra, giám sát của cộng đồng, giảm thiểu đáng kể sự thiếu minh bạch, công bằng và khách quan. Việc thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở phải gắn chặt với đẩy mạnh cải cách hành chính, chuyển đổi số và ứng dụng khoa học công nghệ nhằm chuyển từ mô hình quản lý hành chính sang quản trị địa phương hiện đại, minh bạch, lấy người dân làm trung tâm.

Thứ hai, tăng cường công tác tiếp xúc, đối thoại giữa người đứng đầu cấp ủy, chính quyền với nhân dân. Người dân thực sự tham gia ý kiến, bàn bạc, thảo luận đi đến thống nhất hành động thì triển khai các dự án mới thuận lợi. Để nâng cao chất lượng đối thoại trong bối cảnh các dự án hạ tầng trọng điểm, người đứng đầu cấp ủy, chính quyền phải tăng cường đối thoại chủ động, không chỉ chờ khi vấn đề bức xúc phát sinh. Hội nghị đối thoại phải trở thành diễn đàn trao đổi thảo luận dân chủ, cho phép nhân dân tham gia đóng góp ý kiến vào các nội dung cụ thể. Các ý kiến phải được tổng hợp, phản hồi công khai và nếu hợp lý, phải được tích hợp vào phương án giải phóng mặt bằng dự án. Việc lắng nghe và điều chỉnh chính sách theo thực tiễn cơ sở là chìa khóa để giữ vững mối quan hệ mật thiết giữa Đảng, Nhà nước với Nhân dân, tạo ra sự đồng thuận thực chất cho các khâu đột phá phát triển.

Thứ ba, phát huy vai trò của MTTQ, các tổ chức chính trị - xã hội và nhân dân trong thực hiện công tác giám sát và phản biện xã hội. Nâng cao năng lực chuyên môn của Ban giám sát đầu tư cộng đồng, Ban Thanh tra nhân dân, lựa chọn những người có uy tín, kinh nghiệm và tâm huyết , được đào tạo chuyên sâu về kỹ năng đọc hiểu hồ sơ dự án, định giá, quy trình thực hiện để giám sát tính chính xác của chi trả bồi thường và chất lượng thi công. Việc chuyên nghiệp hóa hoạt động giám sát cộng đồng sẽ giúp đảm bảo tính liêm chính và hiệu quả trong quá trình đầu tư, đồng thời đảm bảo phương châm "Dân giám sát, Dân thụ hưởng" được thực hiện một cách đồng bộ.

Trong thực hiện mô hình chính quyền địa phương hai cấp, việc phát huy dân chủ tiếp tục được xác định là yếu tố then chốt, mang ý nghĩa quyết định thành công. Để các giải pháp phát huy dân chủ ở cơ sở đi vào thực chất, yếu tố quyết định nằm ở năng lực và trách nhiệm của đội ngũ cán bộ, công chức, đặc biệt là người đứng đầu cấp ủy, chính quyền địa phương. Cán bộ, công chức cần hiểu rõ vai trò của mình trong việc đảm bảo quyền lợi hợp pháp của người dân, tránh các hành vi quan liêu, cứng nhắc. Hiệu quả thực hiện dân chủ phải trở thành một tiêu chí quan trọng để đánh giá năng lực lãnh đạo, đặc biệt là tỷ lệ kiến nghị được giải quyết tại cơ sở.

 Phát huy dân chủ ở cơ sở nhằm củng cố niềm tin của nhân dân với Đảng, Nhà nước, tạo nên sự gắn bó máu thịt giữa ý Đảng và lòng dân. Khi dân tin, dân hiểu, dân đồng thuận, thì mọi công trình, dự án, dù lớn hay nhỏ, đều có sức sống bền vững.  Phát huy dân chủ ở cơ sở chính là “đòn bẩy mềm” cho mọi đột phá cứng về hạ tầng, là yếu tố quyết định sự thành công của các mục tiêu chiến lược mà Nghị quyết Đại hội XX đã đề ra.

Trần Thị Thanh Hà, Ban Tuyên giáo và Dân vận Tỉnh ủy