Trong bối cảnh đất nước đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế sâu rộng, đầu tư cho công tác dân số không chỉ dừng lại ở việc kiểm soát quy mô dân số, mà đã và đang chuyển mạnh sang quản lý, điều tiết cơ cấu, phân bố và nâng cao chất lượng dân số, đáp ứng yêu cầu phát triển nhanh và bền vững.

Nhận thức rõ vai trò đặc biệt của dân số, Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII đã ban hành Nghị quyết số 21-NQ/TW, ngày 25/10/2017 về công tác dân số trong tình hình mới, xác định rõ: “Dân số là yếu tố quan trọng hàng đầu của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; công tác dân số là nhiệm vụ chiến lược, vừa cấp thiết, vừa lâu dài; là sự nghiệp của toàn Đảng, toàn dân”. Nghị quyết đánh dấu bước chuyển căn bản từ tư duy “kế hoạch hóa gia đình” sang tư duy “dân số và phát triển”, với trọng tâm là duy trì mức sinh hợp lý, tận dụng hiệu quả cơ cấu dân số vàng, thích ứng với già hóa dân số và nâng cao chất lượng dân số.

Thực hiện Nghị quyết số 21-NQ/TW, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 137/NQ-CP ngày 31/12/2017, cụ thể hóa các nhiệm vụ, giải pháp và phân công rõ trách nhiệm cho các bộ, ngành, địa phương. Gần đây, Chỉ thị số 27/CT-TTg ngày 15/8/2024 của Thủ tướng Chính phủ tiếp tục nhấn mạnh yêu cầu tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo công tác dân số trong tình hình mới; trong đó, đặc biệt lưu ý việc lồng ghép yếu tố dân số vào các chiến lược, quy hoạch, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội.

Đặc biệt, Nghị quyết số 72-NQ/TW của Bộ Chính trị về một số giải pháp đột phá tăng cường bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe Nhân dân tiếp tục khẳng định vai trò trung tâm của dân số trong chiến lược phát triển đất nước, nhấn mạnh yêu cầu: “Có chính sách nâng cao chất lượng dân số; chủ động thích ứng với già hóa dân số; phấn đấu duy trì và đạt mức sinh thay thế bền vững.”

Nội dung này cho thấy sự thống nhất cao trong các chủ trương của Đảng, coi nâng cao chất lượng dân số là trụ cột quan trọng của chính sách y tế, an sinh xã hội và phát triển bền vững, gắn chặt giữa công tác dân số với bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe Nhân dân.

Cùng với đó, hệ thống pháp luật về dân số từng bước được hoàn thiện đã tạo hành lang pháp lý quan trọng cho việc quản lý dân số. Luật Dân số 2025 (Luật số 113/2025/QH15) là văn bản pháp lý mới vừa được Quốc hội thông qua tháng 12/2025 và có hiệu lực từ 01/07/2026, thay thế các quy định cũ, nhằm quản lý các vấn đề dân số như duy trì mức sinh, giảm mất cân bằng giới tính, thích ứng già hóa, nâng cao chất lượng dân số, với các quy định mới như hỗ trợ tài chính khi sinh con, ưu tiên nhà ở xã hội, và các hành vi bị cấm (chọn giới tính thai nhi, cưỡng ép sinh/không sinh con). Điều này thể hiện quyết tâm chính trị cao trong việc đổi mới toàn diện chính sách dân số, phù hợp với yêu cầu phát triển bền vững của đất nước.

Nghệ An là tỉnh có quy mô dân số lớn của cả nước. Theo số liệu thống kê gần đây, dân số Nghệ An khoảng 3,8 triệu người, đứng thứ 13/34 tỉnh, thành phố. Quy mô dân số lớn vừa là lợi thế quan trọng về nguồn nhân lực và thị trường, vừa đặt ra nhiều thách thức đối với công tác quản lý, quy hoạch phát triển, bảo đảm an sinh xã hội và nâng cao chất lượng cuộc sống của Nhân dân.

Những năm qua, bám sát các chủ trương, nghị quyết của Trung ương, tỉnh Nghệ An đã quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo triển khai đồng bộ công tác dân số và đạt được nhiều kết quả tích cực. Nhận thức của người dân về dân số và phát triển từng bước được nâng lên; dịch vụ chăm sóc sức khỏe sinh sản, sức khỏe bà mẹ - trẻ em ngày càng được cải thiện; mạng lưới cộng tác viên dân số ở cơ sở tiếp tục phát huy hiệu quả. Công tác Dân số và Phát triển của tỉnh cũng đã ghi dấu những thành tựu mang tính bước ngoặt, thể hiện sự nỗ lực của cả hệ thống chính trị. Nhờ đó, đã thành công trong việc giảm mức sinh từ 2,76 con/phụ nữ năm 2021 xuống còn 2,25 con/phụ nữ năm 2024, tiệm cận mức sinh thay thế. Đây là bước chuyển mình quan trọng, giúp chuyển đổi trọng tâm từ kiểm soát quy mô sang nâng cao chất lượng toàn diện. Các mô hình như “Gia đình 5 không, 3 sạch” đã giúp định hình lại nhận thức của người dân về một gia đình hạnh phúc, tiến bộ.

Tuy nhiên, Nghệ An cũng đang đối mặt với không ít khó khăn: Sự chênh lệch về mức sinh và chất lượng dân số giữa các vùng miền; tình trạng di cư lao động; yêu cầu ngày càng cao về chất lượng nguồn nhân lực trong bối cảnh chuyển đổi số và hội nhập quốc tế. Những vấn đề đó đòi hỏi công tác dân số phải được nhìn nhận đúng tầm, được đầu tư tương xứng và triển khai quyết liệt, bài bản hơn.

Thực tiễn cho thấy, đầu tư cho công tác dân số chính là đầu tư cho con người - chủ thể trung tâm của mọi chiến lược phát triển. Một dân số có sức khỏe tốt, được giáo dục đầy đủ, có kỹ năng và ý thức trách nhiệm xã hội sẽ là nền tảng vững chắc để Nghệ An phát triển nhanh và bền vững.

Thời gian tới, tỉnh Nghệ An cần tiếp tục đổi mới mạnh mẽ công tác dân số theo hướng:

Thứ nhất, đẩy mạnh truyền thông, giáo dục về dân số và phát triển, phù hợp với từng nhóm đối tượng, từng vùng miền.

Thứ hai, nâng cao chất lượng dịch vụ chăm sóc sức khỏe sinh sản, kế hoạch hóa gia đình, đặc biệt ở vùng sâu, vùng xa.

Thứ ba, lồng ghép hiệu quả các yếu tố dân số vào quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội, giáo dục - đào tạo, giải quyết việc làm và bảo đảm an sinh xã hội.

Thứ tư, huy động sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội, coi công tác dân số là trách nhiệm chung, lâu dài.

Nhân Ngày Dân số Việt Nam 26/12, một lần nữa khẳng định: đầu tư cho công tác dân số là đầu tư cho phát triển bền vững. Với quy mô dân số lớn, truyền thống hiếu học và tinh thần đổi mới mạnh mẽ, nếu làm tốt công tác dân số, Nghệ An sẽ có nền tảng vững chắc để phát triển nhanh, bền vững, nâng cao chất lượng cuộc sống Nhân dân và đóng góp ngày càng lớn cho sự phát triển chung của đất nước.

Quang Minh, Ban Tuyên giáo và Dân vận Tỉnh ủy