Cách mạng Tháng Tám thành công (19/8/1945), sau gần 01 tháng vào ngày 17/9/1945, Bức thư đầu tiên gửi các địa phương Bác Hồ gửi cho Nghệ An (Thư gửi các đồng chí tỉnh nhà). Và, trước lúc lên đường "gặp cụ Các Mác, cụ Lênin...", vào ngày 21/7/1969, Bức thư cuối cùng Bác gửi các địa phương cũng gửi cho Nghệ An (Thư gửi Ban Chấp hành Đảng bộ Đảng Lao động Việt Nam tỉnh Nghệ An). Sau 50 năm thực hiện Di chúc và Bức thư cuối cùng của Chủ tịch Hồ Chí Minh, ngành Giáo dục và Đào tạo tỉnh Nghệ An đạt được nhiều thành quả vượt bậc góp phần không nhỏ vào sự nghiệp xây dựng, bảo vệ Tổ quốc và phát triển quê hương, đất nước.

  Trong khói lửa chiến tranh, giáo dục Nghệ An không những được duy trì mà đã phát triển mạnh mẽ với quy mô lớn; đạt yêu cầu của chuyển hướng giáo dục trong thời chiến là an toàn cho thầy trò, hoạt động dạy và học được bảo đảm. Năm học 1968-1969, Nghệ An có 86.730 học sinh vỡ lòng với 2.610 giáo viên; 324.310 học sinh phổ thông (cấp 1: 236.620 em, cấp 2: 76.640 em, cấp 3: 11.050 em). Năm học 1974-1975, quy mô giáo dục phổ thông có 495 trường với 418.390 học sinh (cấp 1: 472 trường với 243.090 em, cấp 2: 397 trường với 147.620 em, cấp 3: 26 trường với 27.680 em); có 5.310 giáo viên dạy cấp 2 và 1.240 giáo viên dạy cấp 3.

Bác Hồ nói chuyện với nhân dân Kim Liên, Nam Đàn nhân dịp về thăm quê

  Sau khi thống nhất đất nước (1975), hai tỉnh Nghệ An và Hà Tĩnh được sát nhập thành tỉnh Nghệ Tĩnh trong thời gian 15 năm (1976-1991) mặc dù tác động của chiến tranh biên giới Tây Nam 1978, Tây Bắc 1979 nhưng nhìn chung sự nghiệp giáo dục vẫn phát triển để lại nhiều dấu ấn lịch sử quan trọng. Năm học 1979-1980, mẫu giáo có 139.557 cháu, so với năm học 1974-1975 tăng 68.165 cháu. Phổ thông cơ sở có 703.045 học sinh, so với năm học 1974-1975 tăng 116.970 học sinh. Phổ thông trung học có 60.124 học sinh, so với năm học 1974-1975 tăng 18.520 học sinh. Tổng số giáo viên toàn tỉnh có 34.634 người (mẫu giáo có 5.721 người, cấp 1 có 13.651 người, cấp 2 có 10.315 người, cấp 3 có 2.830 người, bổ túc có 1.384, sư phạm có 733 người). Ghi nhận những thành tích đạt được, kết thúc năm học 1979-1980, Chính phủ tặng thưởng ngành giáo dục Nghệ Tĩnh Huân chương Lao động hạng Nhì về bổ túc văn hóa; ngành bảo vệ bà mẹ và trẻ em là lá cờ đầu của cả nước.

          Giai đoạn 1980-1995, cùng với cả nước giáo dục Nghệ Tĩnh thực hiện cải cách giáo dục lần thứ 3 (từ năm học 1981-1982); năm 1987, nhập Ủy ban Chăm sóc, Bảo vệ Bà mẹ và Trẻ em vào Sở Giáo dục; năm 1988, nhập thêm Ban Giáo dục chuyên nghiệp vào thành Sở Giáo dục và Đào tạo; tháng 9 năm 1991, tách Sở Giáo dục và Đào tạo Nghệ Tĩnh thành 2 sở giáo dục và đào tạo của hai tỉnh Nghệ An và Hà Tĩnh. Hệ thống trường học được sắp xếp lại: nhập trường cấp 1 và cấp 2 thành trường phổ thông cơ sở, trường cấp 3 gọi là trường phổ thông trung học. Giáo dục dân tộc, miền núi được quan tâm từ tăng ngân sách đến việc tích cực huy động đội ngũ giáo viên ở miền xuôi lên công tác ở miền núi, giữ vững và mở rộng các trường sư phạm miền núi; chuẩn bị các điều kiện để thành lập Trường Thanh thiếu niên dân tộc vùng cao Nghệ Tĩnh, nay là Trường Trung học Phổ thông Dân tộc nội trú Nghệ An. Cùng với các phong trào khác, giai đoạn này đã xuất hiện phong trào "Mỗi thầy giáo, cô giáo là tấm gương sáng cho học sinh noi theo" và cuộc vận động "Kỷ cương, tình thương, trách nhiệm" do công đoàn giáo dục đề xướng. Trong thời gian này, sự nghiệp giáo dục và đào tạo Nghệ An có nhiều chuyển biến tích cực, quy mô tăng nhanh, vượt chỉ tiêu kế hoạch phát triển. Năm học 1992-1993, toàn tỉnh có 684.336 học sinh (nhà trẻ: 36.645 cháu, mẫu giáo: 96.843 cháu, tiểu học: 399.838 em, trung học cơ sở: 111.290 em, trung học: 20.120 em, chuyên nghiệp-dạy nghề: 19.600 em); đến năm học 1994-1995, có 816.290 học sinh, tăng gần 1,2 lần (nhà trẻ: 28.455 cháu, mẫu giáo: 120.394 cháu, tiểu học: 451.793 em, trung học cơ sở: 154.404 em, trung học: 36.244 em, chuyên nghiệp-dạy nghề: 25.000 em). Các huyện tiến hành tách trường phổ thông cơ sở thành trường tiểu học và trung học cơ sở. Giáo dục mầm non và giáo dục chuyên nghiệp, dạy nghề được điều chỉnh phù hợp theo tiến trình phát triển của kinh tế-xã hội. Hệ thống các trường dân tộc nội trú được xây dựng và phát triển gồm 01 trường của tỉnh, 07 trường của huyện và 06 trường liên xã với 1.350 học sinh. Có 03 trường dân lập được hình thành và phát triển (01 trường phổ thông và 02 trường trung học phổ thông). Cùng với việc mở rộng quy mô số lượng, đẩy mạnh xây dựng và đổi mới cơ cấu trường học, ngành giáo dục và đào tạo đã quan tâm đổi mới nội dung, nâng cao chất lượng dạy và học. Các trường, lớp mầm non thực hiện tốt hơn việc chăm sóc trẻ; mô hình trường, lớp mẫu giáo bán trú được mở rộng. Giáo dục tiểu học có tiến bộ rõ rệt trong việc thực hiện nội dung giáo dục toàn diện, năm học đầu tiên giảng dạy đủ 9 môn học... Giáo dục trung học đã có những chuyển biến tích cực cả chất lượng đại trà và mũi nhọn; đã có 29.526 học sinh trung học cơ sở (chiếm 19%) và 14.270 học sinh trung học phổ thông (chiếm 39%) được học ngoại ngữ, có 40 trường tổ chức dạy tin học, trong đó có 9 trường được trang bị máy vi tính. Nội dung đào tạo ở nhiều cơ sở giáo dục chuyên nghiệp được xây dựng theo hướng phù hợp hơn với điều kiện và nhu cầu của người học; loại hình đào tạo ngắn hạn với hình thức tích lũy theo mô đun kiến thức đang đem lại hiệu quả thiết thực; thực hiện tinh giản lý thuyết, tăng rèn luyện thực hành và bổ sung nội dung mới vào chương trình để phục vụ kịp thời nhu cầu của người học.

          Giai đoạn 1995-2005, toàn ngành giáo dục và đào tạo đã quan tâm đẩy mạnh giáo dục chính trị, tư tưởng, đạo đức, giáo dục pháp luật, hàng năm bình quân có khoảng 40 học sinh, sinh viên và 1.800 cán bộ, giáo viên được kết nạp vào Đảng Cộng sản Việt Nam. Ngành đã sắp xếp lại mạng lưới trường học từ mầm non đến cao đẳng một cách hợp lý, xây dựng và phát triển nhanh các trung tâm học tập cộng đồng. Đến đầu năm học 2003-2004, tất cả các phường, xã, thị trấn đều có trường mầm non, thu hút 21% số cháu trong độ tuổi nhà trẻ, 70% số cháu trong độ tuổi mẫu giáo và 98% số cháu 5 tuổi đến trường; tuyển sinh vào trung học phổ thông và bổ túc trung học phổ thông 75% học sinh tốt nghiệp trung học cơ sở. Ngành triển khai thực hiện nghiêm túc nghị quyết của Quốc hội về đổi mới giáo dục phổ thông; chương trình và sách giáo khoa mới ở bậc tiểu học và cấp trung học cơ sở đúng tiến độ; chất lượng các lớp thay sách đạt kết quả cao hơn hẳn so với trước. Số học sinh Giỏi quốc gia năm sau cao hơn năm trước, mỗi năm có trên 40 em; 6 em đạt danh hiệu học sinh Giỏi quốc tế. Số học sinh đậu vào đại học, cao đẳng tăng nhanh: năm 1996 có 3.673 em, năm 2000 có 6.120 em, năm 2004 có 9.706 em. Năm học 2004-2005, Nghệ An có 506 trường mầm non, 631 trường tiểu học, 472 trường trung học cơ sở, 84 trường THPT, 9 trường cao đẳng, trung học chuyên nghiệp, 20 trung tâm giáo dục thường xuyên, 250 trung tâm học tập cộng đồng với gần 1 triệu học sinh (mầm non: 172.208 cháu, tiểu học: 312.096 học sinh, THCS: 318.310 học sinh, THPT: 132.742 học sinh) và 52.000 cán bộ, giáo viên. Nghệ An đã hoàn thành phổ cập giáo dục tiểu học đúng độ tuổi và hoàn thành cơ bản phổ cập giáo dục trung học cơ sở; đã có 38 trường mầm non, 235 trường tiểu học, 9 trường trung học cơ sở và 03 trường trung học phổ thông đạt chuẩn quốc gia. Giai đoạn này, ngành Giáo dục và Đào tạo Nghệ An được Nhà nước tặng thưởng Huân chương Độc lập hạng Ba.

Trong danh sách khen thưởng có em Vũ Đức Vinh - Huy chương Bạc Olympic Toán học Quốc tế

Giai đoạn 2005-2019, toàn ngành triển khai thực hiện kịp thời, nghiêm túc Chỉ thị số 33/2006/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ và Chỉ thị số 03-CT/TU của Ban Thường vụ Tỉnh ủy triển khai Cuộc vận động "Nói không với tiêu cực trong thi cử và bệnh thành tích trong giáo dục"; Chương trình hành động số 33-CTr/TU ngày 27/10/2014 của Tỉnh ủy và thực hiện Nghị quyết 29-NQ/TW về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo. Năm học 2018-2019, triển khai thực hiện quyết liệt, tạo được chuyển biến tích cực đối với 3 nhiệm vụ đột phá: Thực hiện nền nếp Ứng dụng công nghệ thông tin như phần mềm VNPT- IOFFICE; phần mềm “Một cửa điện tử dịch vụ công trực tuyến”; tổ chức họp và tập huấn trực tuyến; hoàn thiện Cổng thông tin điện tử của Ngành. Tập trung chỉ đạo, triển khai đồng bộ các giải pháp nhằm chấm dứt các hiện tượng tiêu cực trong giáo dục như tình trạng lạm thu; dạy thêm, học thêm trái quy định; bạo lực học đường. Chú trọng xây dựng cảnh quan môi trường xanh sạch đẹp thông qua các hình thức đầu tư cũng như tăng cường chăm sóc, bảo vệ, sử dụng hiệu quả cơ sở vật chất nhà trường. Chăm lo các điều kiện đảm bảo phát triển giáo dục bền vững, thực hiện đổi mới giáo dục theo tinh thần Nghị quyết 29-NQ/TW. Thực hiện quy hoạch phát triển giáo dục giai đoạn 2012- 2020, đáp ứng nhu cầu học tập của học sinh và đảm bảo thực hiện tốt chủ trương sắp xếp tổ chức, bộ máy: hiện nay có 552 trường mầm non; 537 trường tiểu học; 407 trường THCS; 89 trường THPT. Xây dựng đội ngũ đảm bảo số lượng, chất lượng; từng bước giải quyết tình trạng thừa thiếu cục bộ giáo viên ở THCS, TH và MN, đã cơ bản cân đối đáp ứng yêu cầu của các cơ sở giáo dục. Quan tâm xây dựng đội ngũ cốt cán các cấp học thông qua tổ chức thi giáo viên dạy giỏi, đúc rút sáng kiến kinh nghiệm; chú trọng công tác triển khai tập huấn chuyên môn, nghiệp vụ theo định hướng tiếp cận chương trình giáo dục phổ thông mới từ cơ sở đến tỉnh. Đảm bảo chế độ chính sách theo quy định, quan tâm các hoạt động hỗ trợ đội ngũ nhà giáo gặp khó khăn, hoạn nạn. Đổi mới công tác quản lý, điều hành và quản trị nhà trường theo hướng phát huy vai trò tự chủ của cơ sở giáo dục; chỉ đạo thực hiện tốt công tác tự kiểm tra nội bộ trường học, tự chịu trách nhiệm gắn với chức năng, nhiệm vụ phân công, giải quyết tốt các vấn đề phát sinh, không để xẩy ra điểm nóng. Tập trung thực hiện có hiệu quả mục tiêu, chỉ tiêu Đại hội Đảng các cấp về lĩnh vực giáo dục và đào tạo. Xây dựng trường đạt chuẩn quốc gia trong bối cảnh thực hiện Thông tư mới của Bộ Giáo dục và Đào tạo, có 1.104 trường đạt chuẩn quốc gia, đạt tỷ lệ 72,68% (355 trường mầm non, 468 trường tiểu học, 235 trường THCS và 46 trường THPT). Đảm bảo công tác phổ cập giáo dục các cấp học; có 100% đơn vị cấp huyện đạt chuẩn XMC mức độ 2; đạt chuẩn PCGD MN cho trẻ 5 tuổi; 19/21 đơn vị cấp huyện đạt chuẩn PCGD TH mức độ 3... Phối hợp tổ chức các hội thảo khoa học, hội nghị chuyên môn, tìm ra các giải pháp thực hiện nhiệm vụ đổi mới giáo dục và đào tạo phù hợp với tình hình địa phương... Triển khai hiệu quả công tác phối hợp với các lực lượng trong thực hiện nhiệm vụ về giáo dục và đào tạo. Đảm bảo an ninh, an toàn trường học, phòng chống các biểu hiện tiêu cực; công tác xã hội hóa; truyền thông giáo dục; công tác khuyến học, khuyến tài, hỗ trợ vùng khó khăn, học sinh dân tộc thiểu số... Duy trì vị trí tốp đầu về chất lượng giáo dục mũi nhọn, có 90 học sinh Giỏi quốc gia, xếp thứ 2 toàn quốc; 04 học sinh Giỏi quốc tế và khu vực. Quan tâm chăm lo đầu tư giáo dục miền núi, dân tộc, đến hết năm học 2018-2019, hệ thống trường lớp đáp ứng được nhu cầu học tập của học sinh dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh; có 8 trường phổ thông dân tộc nội trú đi vào hoạt động; thành lập và đi vào hoạt động 33 trường phổ thông dân tộc bán trú với tổng số học sinh bán trú là 6.846 em; hiện nay, 84 trường tiểu học, THCS, PTCS có học sinh dân tộc bán trú với số lượng là 5.170 em. Toàn tỉnh có 43.930/101.253 học sinh tiểu học người dân tộc thiểu số, chiếm tỷ lệ 43,3% tổng số học sinh miền núi. Các trường tiểu học có học sinh dân tộc thiểu số quan tâm xây dựng môi trường giao tiếp tiếng Việt cho học sinh qua các hoạt động dạy học tiếng Việt trong các môn học và hoạt động giáo dục, nhằm phát triển vốn từ và năng lực sử dụng tiếng Việt trong giao tiếp cho học sinh dân tộc thiểu số... Tổ chức thành công, an toàn, đúng quy chế các kỳ thi HSG cấp tỉnh, KHKT cấp tỉnh, tuyển sinh vào lớp 10 THPT và kỳ thi THPT Quốc gia năm 2019 theo quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo. Công tác chính trị, tư tưởng, phổ biến giáo dục pháp luật trong trường học được đẩy mạnh. Thực hiện bố trí đủ, đúng, giáo viên dạy môn Giáo dục công dân, môn Chính trị, dạy đủ số tiết theo quy định hiện hành; nâng cao chất lượng công tác tuyên truyền và phổ biến pháp luật. Huy động mọi nguồn lực đầu tư cho giáo dục và đào tạo, trong đó quan tâm đầu tư đảm bảo cơ sở vật chất theo hướng kiên cố hóa, đồng bộ, từng bước hiện đại. Việc thực hiện xã hội hoá giáo dục được quan tâm chỉ đạo, chất lượng và số lượng được nâng cao, quy mô các cấp học tiếp tục được phát triển, cơ sở vật chất của các trường học được quan tâm đầu tư nhằm đảm bảo nhu cầu học tập của xã hội. Toàn tỉnh có 590.909 gia đình học tập, 6.241 dòng họ học tập, 4.586 cộng đồng học tập, 5.271 chi hội khuyến học, 6.860 ban khuyến học dòng họ và 480 hội khuyến học cấp xã với 669.272 hội viên. Mạng lưới trường lớp các ngành học, cấp học phủ kín trong toàn tỉnh, kể cả vùng sâu, vùng cao, vùng khó khăn nhất và được sắp xếp một cách hợp lý. Chất lượng giáo dục toàn diện được nâng lên rõ rệt. Đến nay, Trường Đại học Sư phạm Vinh đã được nâng cấp thành trường Đại học đa ngành của khu vực Bắc Trung bộ; các trường Cao đẳng Sư phạm Kỹ thuật Vinh, Trung học Y tế, Trung học Kinh tế - Kỹ thuật được nâng cấp lên Đại học; các trường Trung học Văn hoá Nghệ thuật, Việt Đức, Dạy nghề số 1... được nâng cấp lên Cao đẳng; nhiều trường khác được nâng cấp, mở rộng..., đáp ứng nhu cầu học tập ngày càng cao của nhân dân.

          Như vậy, công tác giáo dục và đào tạo Nghệ An, từ khi thực hiện Di chúc và Bức thư cuối cùng của Bác Hồ (1969) đến nay đã trải qua 50 năm. Từ chỗ chỉ có 324.310 học sinh phổ thông (cấp 1: 236.620 em, cấp 2: 76.640 em, cấp 3: 11.050 em), 86.730 học sinh vỡ lòng với 2.610 giáo viên; hiện nay giáo dục và đào tạo Nghệ An đã có gần 1.700 cơ sở giáo dục-đào tạo, đủ các cấp học, bậc học, ngành học với khoảng 1 triệu học sinh, sinh viên và gần 6 vạn cán bộ, giáo viên, nhân viên. Phát huy truyền thống hiếu học của con người Xứ Nghệ, vượt qua muôn vàn khó khăn, gian khổ, thiên tai, địch họa ngành Giáo dục và Đào tạo Nghệ An từng bước vươn lên, đạt nhiều thành tựu to lớn, đóng góp tích cực vào thành tích chung của Đảng bộ và nhân dân tỉnh nhà "... mau trở thành một trong những tỉnh khá nhất ở miền Bắc" để thỏa lòng mong muốn của Bác Hồ kính yêu./.

Phan Thanh Đoài

Phó Trưởng ban Dân vận Tỉnh ủy