Nói về giai cấp công nhân, trong tác phẩm “Thường thức chính trị”, Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: “Tất cả những người không có tư liệu sản xuất, phải bán sức lao động mà sống, là công nhân. Bất kỳ họ lao động trong công nghệ hay là trong nông nghiệp, bất kỳ họ làm nghề gì, cũng đều thuộc về giai cấp công nhân”.
Tuy nhiên, Người cũng giải thích, trong số đó, không phải tất cả họ đều là giai cấp công nhân và chỉ ra tiêu chí căn bản để xác định đó là giai cấp công nhân đúng nghĩa mang đầy đủ “đặc tính” của giai cấp công nhân quốc tế theo quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin, Người viết: “Chủ chốt của giai cấp ấy, là những công nhân ở các xí nghiệp như: nhà máy, hầm mỏ, xe lửa, vân vân... Những công nhân thủ công nghệ, những người làm thuê ở các cửa hàng, những cố nông, vân vân..., cũng thuộc về giai cấp công nhân. Nhưng chỉ công nhân công nghệ là hoàn toàn đại biểu cho cái đặc tính của giai cấp công nhân”2. Theo Hồ Chí Minh, giai cấp công nhân Việt Nam mang đầy đủ đặc điểm của giai cấp công nhân quốc tế, đó là: “Đặc tính cách mạng của giai cấp công nhân là: kiên quyết, triệt để, tập thể, có tổ chức, có kỷ luật. Lại vì là giai cấp tiên tiến nhất trong sức sản xuất, gánh trách nhiệm đánh đổ chế độ tư bản và đế quốc, để xây dựng một xã hội mới, giai cấp công nhân có thể thấm nhuần một tư tưởng cách mạng nhất, tức là chủ nghĩa Mác - Lênin.
Đối với Nghệ An, trong bài nói chuyện với cán bộ và công nhân Nhà máy Cơ khí Vinh (ngày 09/12/1961), Bác dặn dò: “Giai cấp công nhân là giai cấp lãnh đạo, phải làm thế nào xứng đáng là lãnh đạo để người ta tin cậy. Nếu ta sản xuất xấu, chẳng những mất công, tốn nguyên liệu mà lại mất cả uy tín nữa. Do đó, cần phải làm cho tốt”. Công nông liên minh chứ không phải “nông công liên minh”4. Người đề nghị: “Sản xuất ra máy cày, máy cấy..., công nhân phải đảm bảo cho nông dân có thời gian sử dụng. Nếu không đảm bảo thời gian đó thì phải sửa lại cho nông dân. Ví dụ: Làm máy cấy, quy định cấy trong hai năm mà chỉ cấy được một năm đã hỏng, thì phải nhận chữa lại cho nông dân, không mất tiền sửa. Có làm được như thế mới có uy tín. Phải làm tốt bốn chữ: nhiều, nhanh, tốt, rẻ. Nếu làm nhiều, làm nhanh mà không tốt có được không? Nếu làm tốt mà không rẻ có được không? Nếu làm không rẻ, nông dân không mua, hàng sản xuất ra sẽ ứ lại, ứ hàng lại thì không có việc làm”5.
Trong Thư gửi Ban Chấp hành Đảng bộ Đảng Lao động Việt Nam tỉnh Nghệ An, Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: “Công nghiệp và tiểu thủ công nghiệp phải sản xuất nhiều công cụ làm đất, tưới tát, vận chuyển v.v... phải cung cấp nhiều hàng tiêu dùng tốt và rẻ cho nhân dân. Phải quản lí tốt để tăng năng suất lao động và phải chống các tệ lãng phí, tham ô”6.
Khi nói chuyện với Hội nghị Đại biểu nhân dân Nghệ An ngày 14/6/1957 (nhân dịp Bác Hồ về thăm quê lần thứ nhất), Người nhấn mạnh: “Về mặt công nghiệp, với sự cố gắng của đồng bào ta với sự giúp đỡ vô tư của các nước anh em và các nước bạn khác, chúng ta đã xây dựng được nhà máy nước, kho dầu, cảng Bến Thuỷ, nhà máy điện, nhà máy cưa, nhà máy sợi, nhà máy xay gạo, lò than. Đó là do sự cố gắng chung của đồng bào mà đặc biệt là anh chị em công nhân. Nói đến đây, tôi muốn thay mặt đồng bào cảm ơn các nước anh em ta, trực tiếp là cảm ơn các đồng chí chuyên gia đã xa quê hương đến đây để giúp chúng ta xây dựng nước nhà”7.
Trong Bài nói chuyện với cán bộ và đồng bào tỉnh Nghệ An sáng ngày 09/12/1961 (nhân dịp Bác Hồ về thăm quê lần thứ hai), Bác nhắc nhở: “Về công nghiệp: Công nhân và cán bộ các xí nghiệp đều cố gắng hợp lí hoá sản xuất, phát huy sáng kiến, nâng cao năng suất lao động. Các xưởng cơ khí, phốt phát, lò cao, máy điện v.v... đều có thành tích khá. Chúng ta phải nâng cao kỹ thuật hơn nữa, đảm bảo hơn nữa chất lượng tốt và giá thành hạ. Cần phải đẩy mạnh phong trào thi đua với Duyên Hải, làm đúng khẩu hiệu nhiều, nhanh, tốt, rẻ”8. “Về thủ công nghiệp: Thủ công nghiệp bao gồm một số ngành nghề cần thiết cho đời sống của nhân dân và bảo đảm công việc làm cho hơn 66 nghìn người. Chúng ta cần khuyến khích thủ công nghiệp phát triển đúng phương hướng và phát triển tốt”9.
Thấm nhuần sâu sắc những lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh, những năm qua, Tỉnh uỷ đã quan tâm lãnh đạo đưa giai cấp công nhân Nghệ An phát triển nhanh về số lượng và chất lượng, cơ cấu đa dạng, phân bổ trong các thành phần kinh tế, nhiều ngành, nhiều nghề, nhiều lĩnh vực sản xuất kinh doanh. Là lực lượng chủ yếu vận hành công cụ sản xuất và chuyển giao công nghệ mới, đáp ứng yêu cầu của xu hướng phát triển công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Tính đến năm 2018, tổng số công nhân viên chức người lao động (CNVCLĐ) Nghệ An có hơn 300.000 người, trong đó CNVCLĐ ở các đơn vị có tổ chức công đoàn là 161.182 người. Toàn tỉnh có hơn 17.000 doanh nghiệp đăng ký hoạt động, trong đó có khoảng hơn 10.000 doanh nghiệp đang hoạt động với với 64.707 công nhân lao động trực tiếp tại các doanh nghiệp. Trình độ mọi mặt của công nhân và người lao động được nâng lên rõ rệt, số công nhân có tay nghề chiếm 87%, 10 năm qua (2009-2019) đã có hơn 55.683 công nhân lao động được học tập nâng cao trình độ kỹ năng nghề nghiệp; 92.162 đoàn viên công nhân lao động được học tập nâng cao nhận thức về chính trị, pháp luật; đã có 1300 người là đoàn viên ưu tú trong các doanh nghiệp được đứng vào hàng ngũ của Đảng; 11.102 công nhân lao động được học tập nâng cao trình độ học vấn. Phát triển mới được 34 chi bộ với 771 đảng viên; 530 tổ chức công đoàn và 60.891 đoàn viên mới; 102 tổ chức đoàn thanh niên, 4.201 đoàn viên mới. Tính đến 31/12/2018, toàn tỉnh có 10.685 doanh nghiệp đang hoạt động sản xuất kinh doanh, trong đó có 322 tổ chức cơ sở đảng, chiếm 20,6% số tổ chức đảng trong toàn tỉnh; đảng bộ cơ sở: 89 (489 chi bộ trực thuộc và 8 đảng bộ bộ phận), chi bộ cơ sở: 233. Số đảng viên trong các doanh nghiệp là 8.797, chiếm 4,62% đảng viên trong toàn Đảng bộ tỉnh. Các đơn vị, doanh nghiệp đã từng bước quan tâm và thực hiện tốt chế độ BHXH, BHYT cho người lao động, có 10.263/10.685 (96%) doanh nghiệp thực hiện tốt chế độ BHXH, BHYT cho người lao động. Tỷ lệ công nhân mắc các bệnh nghề nghiệp giảm nhiều so với trước. Bình quân hàng năm, tỷ lệ các đơn vị tổ chức hội nghị dân chủ đạt 96%, trong đó hội nghị CBCC đạt 100%, hội nghị người lao động đạt bình quân 69%. Điều kiện làm việc của công nhân lao động (CNLĐ) ở các doanh nghiệp từng bước được cải thiện. Công tác an toàn vệ sinh lao động được chú trọng. Các chính sách đối với công nhân lao động được quan tâm, bữa ăn trưa được cải thiện. Số doanh nghiệp có tổ chức công đoàn trên toàn tỉnh đã xây dựng thỏa ước lao động tập thể là 361/485 đơn vị, đạt 73,98%; trong đó Doanh nghiệp nhà nước: 31/32 đơn vị (đạt 97%), Doanh nghiệp FDI: 15/19 (đạt 80%), DN ngoài quốc doanh: 315/434 (đạt 73%). Các hoạt động hỗ trợ về vật chất, tinh thần của người lao động được cấp ủy, chính quyền, Mặt trận và đoàn thể các cấp tổ chức thường xuyên và thiết thực hơn. Nhìn chung, giai cấp công nhân tin tưởng vào sự nghiệp đổi mới của Đảng, đoàn kết phát huy truyền thống quê hương, giữ vững bản lĩnh chính trị, ý thức giai cấp. Phần lớn công nhân đã thích nghi với cơ chế thị trường, tích cực học tập trau dồi chuyên môn, tay nghề, làm chủ khoa học công nghệ, tích cực tham gia các hoạt động xã hội.
Trong thời gian tới, cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 sẽ có tác động mạnh mẽ đến thị trường lao động, nhất là làm mất việc làm khối lao động thủ công. Dự báo đến năm 2022 số công nhân ngành may, điện tử mất việc đến trên 70%; các công ty có 100% vốn nước ngoài sẽ có mặt nhiều ở Việt Nam và hoạt động với đa lĩnh vực; các hiệp định thương mại thế hệ mới được ký kết, trong đó có quy định chặt chẽ về quan hệ lao động. Ở Nghệ An, nhiều dự án, công trình lớn đã và đang được triển khai mở ra nhiều cơ hội mới thúc đẩy phát triển kinh tế, xã hội, giải quyết việc làm, tăng thu nhập, cải thiện đời sống cho Nhân dân nói chung và người lao động nói riêng. Bên cạnh đó, quy mô nền kinh tế của tỉnh còn nhỏ, hạn hẹp về nguồn lực đầu tư phát triển. Sức cạnh tranh của các doanh nghiệp trong tỉnh còn yếu, hạ tầng kinh tế - xã hội còn hạn chế, đời sống Nhân dân nói chung và CNLĐ nói riêng còn gặp nhiều khó khăn. Để phát huy những tiềm năng, lợi thế và khắc phục các khó khăn, hạn chế Đảng bộ và Nhân dân Nghệ An cần thực hiện tốt các nhiệm vụ và giải pháp trọng tâm sau:
Thứ nhất là, tuyên truyền giáo dục nâng cao bản lĩnh chính trị, ý thức cách mạng, lòng tự hào dân tộc, giúp giai cấp công nhân vững vàng, kiên định lập trường, không dao động trước những âm mưu thủ đoạn chia rẽ khối đại đoàn kết dân tộc của các thế lực thù địch; chấp hành nghiêm chỉnh chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước và các quy định của địa phương. Chăm lo bồi dưỡng nâng cao trình độ chính trị, ý thức giai cấp công nhân, tinh thần dân tộc, truyền thống quê hương cho công nhân lao động trên địa bàn. Thực hiện có hiệu quả việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh trong công nhân lao động.
Thứ hai là, đẩy mạnh công tác đào tạo nghề, nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ, tay nghề, kiến thức pháp luật cho CNLĐ, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Đổi mới, đa dạng hóa các hình thức, biện pháp tuyên truyền, giáo dục, chú trọng các hình thức tuyên truyền phù hợp với điều kiện sống và làm việc của công nhân lao động, nhất là công nhân lao động khu vực doanh nghiệp ngoài quốc doanh. Nâng cao chất lượng đào tạo nghề, ý thức tổ chức kỷ luật lao động, tác phong công nghiệp của công nhân; đổi mới nội dung, chương trình, phương pháp đào tạo, bồi dưỡng, khuyến khích cán bộ công đoàn học tập nâng cao trình độ về mọi mặt; tăng cường quản lý nhà nước về đào tạo nghề. Thực hiện tốt công tác điều tra khảo sát, dự báo nhu cầu thị trường sử dụng lao lao động hằng năm và từng giai đoạn gắn với điều tra khảo sát nhu cầu học nghề của người lao động và phân luồng, định hướng học nghề cho học sinh sau khi tốt nghiệp THCS và THPT để gắn với giải quyết việc làm.
Thứ ba là, củng cố kiện toàn tổ chức bộ máy công đoàn các cấp đáp ứng yêu cầu sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Chăm lo phát triển tổ chức công đoàn, phát triển đoàn viên trong các doanh nghiệp; phát huy vai trò tổ chức công đoàn trong việc xây dựng giai cấp công nhân. Tăng cường nắm bắt tâm tư, nguyện vọng của người lao động, phối hợp chặt chẽ với người sử dụng lao động, tổ chức thực hiện tốt quy chế dân chủ ở cơ sở, hội nghị cán bộ công chức, viên chức; hội nghị người lao động; thương lượng và ký kết thỏa ước lao động tập thể với nhiều điều khoản có lợi cho người lao động đúng với quy định của pháp luật; xây dựng quan hệ lao động hài hòa, ổn định và tiến bộ trong doanh nghiệp.
Thứ tư là, xây dựng và thực thi các chính sách nhằm chăm lo đời sống tinh thần, vật chất cho công nhân lao động. Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát việc thực hiện chính sách về lao động. Hoàn thiện dần các chính sách đối với các doanh nghiệp và công nhân. Tăng cường công tác vận động, hỗ trợ doanh nghiệp thành lập tổ chức đảng, tổ chức đoàn thể, tổ chức hội để nâng cao hiệu quả tập hợp, tổ chức các hoạt động góp phần nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho công nhân, người lao động. Đẩy mạnh các hoạt động liên kết giữa các cơ sở giáo dục nghề nghiệp với doanh nghiệp, các khu kinh tế, khu công nghiệp trong quá trình đào tạo và bố trí việc làm cho lao động sau đào tạo.
Thứ năm là, tiếp tục đổi mới phương thức lãnh đạo của cấp ủy đảng, nâng cao trách nhiệm của các cấp chính quyền trong việc xây dựng giai cấp công nhân. Chú trọng đẩy mạnh công tác thành lập tổ chức đảng, phát triển đảng viên trong các doanh nghiệp. Đổi mới phương pháp, hình thức sinh hoạt Đảng để phù hợp với điều kiện hoạt động của từng loại hình doanh nghiệp và đem lại lợi ích thiết thực cho công nhân đang lao động, sản xuất tại doanh nghiệp đó.
Thứ sáu là, quan tâm công tác thanh tra, kiểm tra theo quy định của pháp luật để thực hiện tốt công tác quản lý nhà nước, kịp thời uốn nắn, chấn chỉnh những sai sót của doanh nghiệp, đồng thời phải xử lý nghiêm, kịp thời những hành vi cố tình vi phạm pháp luật như: Vi phạm các quy định về an toàn - vệ sinh lao động; vi phạm chính sách về tiền lương; trốn tránh việc đăng ký tham gia bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế bắt buộc, cố tình chiếm dụng quỹ bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, để nợ tồn đọng về bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế kéo dài, ảnh hưởng đến quyền lợi và việc thực hiện chính sách đối với người lao động.
Thứ bảy là, đẩy nhanh tiến độ thực hiện các đề án, dự án về nhà ở, các thiết chế văn hóa; xây dựng cơ chế, chính sách khuyến khích các doanh nghiệp đầu tư xây dựng nhà ở cho công nhân, nhất là ở các khu công nghiệp, khu chế xuất tập trung đã đi vào hoạt động.
Thứ tám là, xây dựng, hoàn thiện mạng lưới thông tin thị trường lao động để cập nhật, cung cấp kịp thời, dự báo chính xác thông tin về nhu cầu tuyển dụng lao động các doanh nghiệp theo ngành nghề, cấp trình độ đào tạo, vị trí việc làm... để làm căn cứ cho các cơ sở giáo dục nghề nghiệp lập kế hoạch đào tạo gắn với tuyển dụng, sử dụng nguồn nhân lực hợp lý; giảm thiểu tình trạng lãng phí nguồn nhân lực.
Chúng ta tin tưởng rằng, trong nhiệm kỳ 2020-2025, toàn Đảng bộ, Quân và Dân Nghệ An đoàn kết một lòng triển khai thực hiện hiệu quả Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XIX và Nghị quyết số 26-NQ/TW của Bộ Chính trị phấn đấu đưa Nghệ An trở thành trung tâm kinh tế, văn hóa của khu vực Bắc Trung bộ, có công nghiệp, dịch vụ phát triển và “... mau trở thành một trong những tỉnh khá nhất ở miền Bắc”10 như Bác Hồ hằng mong muốn./.
Phan Thanh Đoài, Phó Trưởng ban Dân vận Tỉnh uỷ
Nguyễn Thị Thanh, Trưởng phòng Hành chính-Dịch vụ,
Trung tâm Kiểm định chất lượng Giáo dục, Trường Đại học Vinh.
Chú thích:
1,2 3 Hồ Chí Minh: Toàn tập, tập 8, Nxb Chính trị Quốc gia - Sự thật, Hà Nội, 2011, tr.256; tr.256
4, 5 Những bức thư bài viết, bài nói chuyện của Bác Hồ với quê hương Nghệ An, Nxb Nghệ An, 2007, tr.131
6 Sđd, tr.15
7 Sđd, tr.87
8 Sđd, tr.109
9 Sđd, tr.109
10 Sđd, tr.16
