Tham dự có PGS.TS Đoàn Minh Huấn, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Giám đốc Thường trực Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh; các đồng chí nguyên Ủy viên Trung ương Đảng: GS.TS Tạ Ngọc Tấn, Phó Chủ tịch Thường trực Hội đồng lý luận Trung ương; PGS.TS Nhà văn Nguyễn Thế Kỷ, Phó Chủ tịch Hội đồng lý luận Trung ương.

Hội nghị tập huấn về "Nội dung, phương thức lãnh đạo, quản lý văn hóa, văn nghệ qua 40 năm đổi mới: Tình hình, bài học và định hướng phát triển" diễn ra trong bối cảnh toàn cầu hóa, hội nhập quốc tế và cách mạng công nghệ đang tác động mạnh mẽ đến mọi mặt đời sống xã hội, đặt ra những yêu cầu cấp thiết đối với công tác lãnh đạo, quản lý văn hóa, văn nghệ.

Phát biểu khai mạc, GS.TS Tạ Ngọc Tấn, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Chủ tịch Thường trực Hội đồng Lý luận Trung ương, nhấn mạnh: Văn hóa không chỉ là tấm gương phản chiếu tiến trình đổi mới mà còn là động lực thúc đẩy sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Nhìn lại 40 năm qua, văn hóa, văn nghệ Việt Nam đã đạt nhiều thành tựu nổi bật: khẳng định bản sắc dân tộc, góp phần nâng cao vị thế đất nước trên trường quốc tế, nuôi dưỡng sức mạnh tinh thần của nhân dân. Tuy vậy, vẫn còn những thách thức không nhỏ: sự mai một giá trị truyền thống, tác động của mặt trái kinh tế thị trường, ảnh hưởng tiêu cực từ các trào lưu văn hóa ngoại lai, và yêu cầu cấp thiết của việc đổi mới phương thức quản lý.

Trong chuyên đề đầu tiên, PGS.TS, nhà văn Nguyễn Thế Kỷ, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương, đã có báo cáo về "Văn học, nghệ thuật Việt Nam sau 40 năm đổi mới và định hướng phát triển trong kỷ nguyên mới". Từ một nền văn nghệ bao cấp, chịu nhiều ràng buộc, đến nay đời sống văn học, nghệ thuật đã chuyển biến mạnh mẽ cả về lực lượng sáng tác, phương thức biểu đạt lẫn cơ chế vận hành. Tinh thần dân chủ, tính đa dạng và hội nhập ngày càng được mở rộng, song đồng thời cũng nảy sinh những vấn đề mới, đòi hỏi sự định hướng đúng đắn, khoa học và kịp thời của Đảng.

Thiếu tướng, Tiến sĩ, Nhà văn Nguyễn Hồng Thái, Tổng Biên tập Tạp chí Nghiên cứu lịch sử Công an, trình bày chuyên đề "Hình tượng Hồ Chí Minh trong văn học Việt Nam từ năm 1975 đến nay". Ông nhấn mạnh: Qua từng giai đoạn, hình tượng Bác đã được thể hiện phong phú trong nhiều thể loại, từ thơ ca, tiểu thuyết, kịch nghệ đến điện ảnh, phản ánh tình cảm thiêng liêng của nhân dân với lãnh tụ. Tuy nhiên, việc tiếp cận cần ngày càng khoa học, vừa giữ được sự tôn kính, vừa tạo sức lay động tự nhiên trong lòng thế hệ trẻ.

Nhiều tham luận khác tại Hội nghị đã mở ra cách tiếp cận sâu rộng. PGS.TS Nguyễn Đăng Điệp, Chủ tịch Hội đồng Lý luận, phê bình Hội Nhà văn Việt Nam, tập trung vào vấn đề thể chế văn học, nghệ thuật và công tác đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ lý luận, phê bình. Ông cho rằng, nếu sáng tác là dòng chảy trực tiếp của đời sống tinh thần thì lý luận, phê bình chính là công cụ soi chiếu, dẫn đường. Trong kỷ nguyên số, khi biên giới giữa nghệ thuật chính thống và các trào lưu tự phát trở nên mờ nhạt, vai trò của đội ngũ lý luận, phê bình càng cần được củng cố, nâng tầm chuyên nghiệp. PGS.TS Bùi Hoài Sơn, Ủy viên chuyên trách Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội, nhấn mạnh yêu cầu đổi mới tư duy lãnh đạo, quản lý văn hóa, nghệ thuật trong bối cảnh hội nhập và công nghệ. Thực tiễn cho thấy, sự phát triển nhanh chóng của công nghệ số đã thay đổi cách sáng tác, phổ biến và tiếp nhận văn hóa, nghệ thuật. Nhiều loại hình nghệ thuật mới ra đời, rút ngắn khoảng cách giữa nghệ sĩ và công chúng. Để quản lý hiệu quả, cần chuyển từ tư duy quản lý cứng nhắc sang tư duy kiến tạo, khuyến khích sáng tạo, đồng thời có cơ chế bảo vệ giá trị truyền thống, định hướng thẩm mỹ lành mạnh cho xã hội.

Bên cạnh văn học, Hội nghị còn dành nhiều thời gian cho các loại hình nghệ thuật khác. Nhà nghiên cứu Phan Cẩm Thượng, Chủ tịch Hội đồng Lý luận, phê bình Hội Mỹ thuật Việt Nam, trình bày chuyên đề "Mỹ thuật Việt Nam từ thời đổi mới đến nay (1985 - 2025)", nhấn mạnh sự bùng nổ của các phong cách tạo hình, sự hội nhập với nghệ thuật thế giới, đồng thời chỉ ra thách thức về thị trường mỹ thuật và công tác phê bình, sưu tầm, bảo tồn. Với âm nhạc, PGS.TS, Nhạc sĩ Đỗ Hồng Quân, Chủ tịch Liên hiệp các Hội Văn học, nghệ thuật Việt Nam, khẳng định: Sau 40 năm đổi mới, âm nhạc Việt Nam ngày càng phong phú, đa dạng, phản ánh hơi thở đời sống xã hội. Song, bên cạnh dòng chính thống lành mạnh vẫn tồn tại những sản phẩm dễ dãi, thiếu chiều sâu nghệ thuật, thậm chí gây tác động tiêu cực. Vì vậy, vấn đề đặt ra là phải phát triển âm nhạc dựa trên nền tảng giá trị dân tộc, tiếp thu tinh hoa thế giới, đồng thời giữ vững định hướng thẩm mỹ đúng đắn.

Điểm đáng chú ý trong Hội nghị là việc tổ chức các buổi viết bài thu hoạch của học viên, giúp người tham dự hệ thống hóa kiến thức, liên hệ thực tiễn công tác, từ đó lan tỏa hiệu quả đến cơ sở. Các học viên đều đánh giá cao phương pháp tổ chức khoa học, chu đáo: Mỗi chuyên đề đều có phần báo cáo và trao đổi mở, khuyến khích đặt câu hỏi, thảo luận thẳng thắn. Ban Tổ chức cũng tạo điều kiện để học viên tham quan, tìm hiểu thêm về đời sống văn hóa Hà Nội, qua đó kết hợp giữa học tập lý luận và trải nghiệm thực tiễn.

Hội nghị tập huấn nhằm cung cấp cho học viên và các nhà quản lý nhiều tri thức mới, gắn liền với thực tiễn đổi mới văn hóa, văn nghệ. Trên cơ sở đó, mỗi cán bộ, mỗi học viên cần vận dụng sáng tạo vào công tác lãnh đạo, quản lý, góp phần xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, xứng đáng với tầm vóc đất nước trong kỷ nguyên mới.

Quang Minh, Ban Tuyên giáo và Dân vận Tỉnh ủy