Ngày 18-11-1930, Ban Thường vụ Trung ương Đảng Cộng sản Đông Dương đã ra chỉ thị thành lập “Hội phản đế đồng minh”, tổ chức tiền thân của Mặt trận Dân tộc Thống nhất Việt Nam. Sự ra đời của “Hội phản đế đồng minh” đã tạo được cao trào phản đế mạnh mẽ trong cả nước, ảnh hưởng sâu rộng trong các tầng lớp nhân dân, chứng minh tính đúng đắn của tư tưởng Hồ Chí Minh và Đảng ta trong việc phát huy sức mạnh quần chúng nhân dân, xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc, xây dựng Mặt trận Thống nhất.

Tư tưởng của Người đã được Đảng ta kế thừa và phát triển trong mọi giai đoạn lịch sử. Đảng luôn xác định đại đoàn kết toàn dân tộc là đường lối chiến lược, là truyền thống vô cùng quý báu, là cội nguồn sức mạnh của dân tộc, của cách mạng, là nhân tố quyết định mọi thắng lợi của sự nghiệp xây dựng, bảo vệ và phát triển đất nước. "Đoàn kết, đoàn kết, Đại đoàn kết - Thành công, thành công, Đại thành công" đã trở thành chân lý, thành lẽ sống của chúng ta. Muốn có lực lượng thì phải thực hiện đại đoàn kết toàn dân tộc. Đoàn kết không phải tự phát, nhất thời, mà là một tập hợp bền vững, có định hướng và tổ chức dưới sự lãnh đạo của Đảng.

Từ khi thành lập đến nay, trải qua các giai đoạn lịch sử cách mạng, tổ chức Mặt trận mang nhiều tên gọi khác nhau như: Mặt trận Dân chủ Đông Dương (1936), Mặt trận Việt Minh (1941), Mặt trận Liên Việt (1946), Mặt trận Tổ quốc Việt Nam (1955 - nay). Dù ở bất kỳ thời kỳ nào, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cũng luôn là trung tâm đoàn kết toàn dân tộc, là cầu nối giữa Đảng, Nhà nước và Nhân dân, phát huy sức mạnh của khối đại đoàn kết toàn dân trong công cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc, thống nhất đất nước, cũng như trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

Trong các cuộc kháng chiến trường kỳ gian khổ, chính sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc đã kết tụ nên những thắng lợi vĩ đại. Thời kỳ đấu tranh giành chính quyền (1930 -1945), Mặt trận đã góp phần quan trọng vào việc tổ chức, tập hợp quần chúng đấu tranh, rèn luyện và chuẩn bị lực lượng cho Cách mạng Tháng Tám 1945. Từ Cách mạng Tháng Tám 1945 đến Chiến thắng Điện Biên Phủ 1954, Đại thắng Mùa Xuân 1975 và đến công cuộc Đổi mới đất nước, mỗi bước ngoặt lịch sử đều in đậm dấu ấn của sự đồng lòng, chung sức của toàn dân tộc dưới sự lãnh đạo của Đảng. Nhờ phát huy tinh thần "Đại đoàn kết toàn dân tộc", hàng triệu triệu người con đất Việt thuộc các giai cấp, tôn giáo, dân tộc khác nhau đã hội tụ dưới lá cờ của Đảng, chiến đấu hy sinh cho độc lập, tự do và thống nhất đất nước.

Bước vào thời kỳ đổi mới và hội nhập quốc tế, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đã có nhiều đổi mới nội dung, phương thức hoạt động; phát huy vai trò giám sát, phản biện xã hội, tham gia xây dựng Đảng, xây dựng chính quyền trong sạch, vững mạnh; phát huy dân chủ ở cơ sở, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của nhân dân; thực hiện tốt vai trò tập hợp và phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân, tạo sự đồng thuận xã hội. Mặt trận đã phát động các phong trào thi đua yêu nước, nhất là các cuộc vận động mang ý nghĩa nhân văn sâu sắc đã đi vào cuộc sống, trở thành nền tảng tinh thần, động lực phát triển của xã hội, như phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh”, “Cả nước chung tay vì người nghèo - không để ai bị bỏ lại phía sau”, “Người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam”, “Toàn dân tham gia bảo vệ an ninh Tổ quốc”, “Đền ơn đáp nghĩa, uống nước nhớ nguồn”. Các hoạt động nhân đạo, từ thiện, chăm lo cho người nghèo, người có công, đồng bào vùng sâu, vùng xa, vùng đặc biệt khó khăn được đẩy mạnh, thể hiện sâu sắc truyền thống tương thân tương ái của dân tộc Việt Nam. Thông qua các phong trào ấy, khối đại đoàn kết toàn dân tộc ngày càng được củng cố, lòng tin của nhân dân đối với Đảng và Nhà nước được tăng cường, góp phần tạo nên sức mạnh tổng hợp trong phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng - an ninh, giữ vững ổn định chính trị và trật tự an toàn xã hội.

Mặt trận Tổ quốc tỉnh Nghệ An được hình thành qua nhiều giai đoạn lịch sử, gắn liền với quá trình hình thành và phát triển của Mặt trận Dân tộc Thống nhất Việt Nam. Các tổ chức tiền thân của Mặt trận tại Nghệ An ra đời từ rất sớm với các tên gọi khác nhau đã góp phần phục vụ cho các nhiệm vụ kháng chiến và xây dựng đất nước.

Giai đoạn thành lập và đấu tranh giành chính quyền (1930 - 1945), Mặt trận Tổ quốc tỉnh Nghệ An được thành lập và hoạt động dưới nhiều tên gọi khác nhau, gắn liền với các phong trào cách mạng của cả nước. Trong phong trào Xô Viết Nghệ Tĩnh (1930 - 1931), các tổ chức tiền thân của Mặt trận được thành lập để tập hợp quần chúng, đấu tranh chống lại thực dân Pháp và chế độ phong kiến như Hội phản đế các tỉnh Nghệ An, Hà Tĩnh, Ban liên lạc những người yêu nước tỉnh Nghệ An. Năm 1941, Mặt trận Việt Minh được thành lập để đoàn kết các lực lượng yêu nước, chống Nhật và Pháp, chuẩn bị cho tổng khởi nghĩa giành chính quyền vào Tháng Tám năm 1945. 

Giai đoạn kháng chiến chống Pháp (1945 - 1954), Mặt trận Liên Việt tỉnh Nghệ An tiếp tục vai trò tập hợp sức mạnh của nhân dân để kháng chiến chống thực dân Pháp. Trong giai đoạn này, Mặt trận Tổ quốc tỉnh đã vận động nhân dân đóng góp sức người, sức của cho tiền tuyến, xây dựng hậu phương vững chắc và tham gia các phong trào thi đua yêu nước. 

Giai đoạn xây dựng chủ nghĩa xã hội và đấu tranh thống nhất đất nước (1954 - 1975), trong bối cảnh đất nước bị chia cắt, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tỉnh Nghệ An vừa tham gia xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc, vừa hỗ trợ cho cuộc đấu tranh giải phóng miền Nam. Các hoạt động của Mặt trận Tổ quốc tỉnh tập trung vào việc củng cố khối đại đoàn kết, động viên nhân dân thi đua lao động sản xuất, đồng thời chi viện sức người, sức của cho chiến trường miền Nam. 

Giai đoạn sau thống nhất và xây dựng đất nước (1975 đến nay), Mặt trận Tổ quốc tỉnh Nghệ An tiếp tục thực hiện nhiệm vụ đoàn kết, tập hợp các tầng lớp nhân dân, phát huy vai trò đại diện cho quyền và lợi ích hợp pháp của nhân dân với các nhiệm vụ: Động viên nhân dân tham gia xây dựng Đảng và chính quyền, giám sát và phản biện xã hội; Vận động nhân dân tham gia các phong trào thi đua yêu nước, phát triển kinh tế-xã hội, xóa đói giảm nghèo bền vững; Bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của tỉnh; Kêu gọi ủng hộ đồng bào bị thiệt hại do thiên tai, bão lụt; Ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số trong công tác mặt trận; Sắp xếp và tinh gọn bộ máy để hoạt động hiệu quả hơn. 

Kể từ Đại hội lần thứ XV (7/2024), Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tỉnh Nghệ An đã đổi mới nội dung và phương thức hoạt động để phù hợp với tình hình mới, tiếp tục phát huy vai trò là cầu nối giữa Đảng, Nhà nước và nhân dân. Xây dựng hình ảnh “Người cán bộ Mặt trận trong kỷ nguyên số” đủ mạnh, ngang tầm với yêu cầu nhiệm vụ, luôn đi cùng và bắt kịp sự chuyển động của thời đại; coi chuyển đổi số là giải pháp “đột phá chiến lược” để tiếp tục đổi mới nội dung, phương thức và nâng cao toàn diện chất lượng hoạt động của Mặt trận theo hướng thiết thực, hiệu quả; hình thành rõ nét kênh thông tin “hai chiều” trong công tác tuyên truyền, vận động, tập hợp và tiếp thu, lắng nghe, phản hồi ý kiến, kiến nghị của các tầng lớp Nhân dân. Tập trung xây dựng khu dân cư “Tự quản, đoàn kết, ấm no, hành phúc” gắn với Tổ công nghệ số cộng đồng do chính quyền xây dựng; phát huy sức mạnh khối đại đoàn kết toàn dân tộc; đẩy mạnh các cuộc vận động, các phong trào thi đua yêu nước; thực hiện tốt nhiệm vụ đại diện, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của Nhân dân; phát huy dân chủ, thực hiện giám sát và phản biện xã hội, phòng chống tham nhũng, lãng phí tiêu cực, tham gia xây dựng Đảng, xây dựng chính quyền trong sạch, vững mạnh nhằm hướng tới mục tiêu đến năm 2030 Nghệ An trở thành tỉnh phát triển khá của cả nước, kinh tế phát triển nhanh và bền vững, mang đậm bản sắc văn hoá Việt Nam và xứ Nghệ.

Gần một thế kỷ đã qua, với nhiều hình thức tổ chức khác nhau, Mặt trận Dân tộc thống nhất Việt Nam nay là Mặt trận Tổ quốc Việt Nam luôn trung thành với lợi ích của nhân dân, tiêu biểu cho truyền thống đoàn kết dân tộc là biểu trưng cho lòng tự hào, tự tôn dân tộc, là trí tuệ, sức mạnh không gì lay chuyển nổi của các thế hệ người Việt Nam yêu nước trong cuộc đấu tranh xây dựng và bảo vệ Tổ quốc./.

Hồng Vui, Ban Tuyên giáo và Dân vận Tỉnh uỷ