Vùng miền núi, dân tộc thiểu số của tỉnh Nghệ An (miền Tây Nghệ An) chủ yếu nằm trên địa bàn 11 huyện với là diện tích 13.745 km², chiếm 83% diện tích tự nhiên toàn tỉnh, trong đó có 1.188 thôn, bản đặc biệt khó khăn, 27 xã biên giới, tiếp giáp với 3 tỉnh của nước bạn Lào với biên giới dài 468,281 km. Dân tộc thiểu số của tỉnh Nghệ An chiếm 14,76% dân số toàn tỉnh, trong đó nhiều huyện có tỷ lệ cao như: Kỳ Sơn 94,57%, Tương Dương 89,24%, Con Cuông 75,98%, Quỳ Châu 78,84%, Quế Phong 90,09%... Đây là nơi sinh sống lâu đời của đồng bào Thái, Mông, Khơ - Mú, Thổ, Ơ Đu,.... là vùng có tiềm năng lớn về tài nguyên thiên nhiên, có vị trí chiến lược đặc biệt quan trọng về kinh tế, chính trị, quốc phòng, an ninh và đối ngoại của tỉnh.

Hội chợ ẩm thực vùng cao

Hiện trong Vùng đang thực hiện 75 chủ trương, chính sách miền núi, dân tộc của Trung ương. Trong đó, nhiều chủ trương hết sức quan trọng như: Nghị quyết số 37-NQ/TW, ngày 01/7/2004 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế - xã hội và đảm bảo quốc phòng, an ninh vùng trung du và miền núi Bắc Bộ đến năm 2020 (trong đó có Nghệ An); Thông báo số 55-TB/TW, ngày 20/4/2019 của Bộ Chính trị về sơ kết 5 năm thực hiện Nghị quyết số 26-NQ/TW về phát triển tỉnh Nghệ An đến năm 2020; Quyết định số 2355/QĐ/TTg, ngày 4/12/2013 của Thủ tướng Chính phủ về phê duyệt Đề án phát triển kinh tế - xã hội miền Tây Nghệ An đến năm 2020; Nghị quyết số 30a; Nghị quyết số 88/2019/QH14 của Quốc hội và Nghị quyết số 12/NQ-CP của Chính phủ triển khai Nghị quyết số 88/2019/QH14 của Quốc hội về “Đề án tổng thể phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 - 2030; các chương trình mục tiêu Quốc gia như xóa đói giảm nghèo, xây dựng nông thôn mới... Đây là những động lực rất quan trọng cho vùng miền núi, dân tộc thiểu số Nghệ An nói riêng và cả nước nói chung.  

Nhờ sự quan tâm, giúp đỡ của Trung ương, sự quyết liệt trong chỉ đạo, điều hành của các cấp ủy Đảng, chính quyền, đặc biệt sự nỗ lực vươn lên của nhân dân, thời gian qua kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh của vùng miền núi, dân tộc thiểu số Nghệ An đã đạt được nhiều kết quả hết sức quan trọng. Trong 27 chỉ tiêu chủ yếu về kinh tế - xã hội được phê duyệt tại Quyết định số 2355/QĐ-TTg, ngày 04/12/2013 của Thủ tướng Chính phủ có 20/27 chỉ tiêu dự báo đạt và vượt. Tốc độ tăng trưởng bình quân miền Tây Nghệ An giai đoạn 2013 - 2020 đạt 6,5%.  Giá trị tăng thêm bình quân đầu người năm 2013 đạt 18,03 triệu đồng đến năm 2020 đạt 32,69 triệu đồng (đạt 75,8% của tỉnh). Tổng thu ngân sách hằng năm giai đoạn 2013 - 2020 chiếm từ 10 - 12% tổng thu ngân sách của tỉnh. Từ năm 2013 tháng 10/2020, có 64 chương trình, dự án và phi dự án từ các tổ chức phi chính phủ nước ngoài được triển khai với tổng nguồn vốn là 208.790,69 triệu đồng; hỗ trợ của các doanh nghiệp, các nhà hảo tâm đạt 396.800 triệu đồng. Thu hút được 231 dự án với 40.554 tỷ đồng vốn đăng ký; một số dự án sản xuất quan trọng đã đi vào hoạt động như: Nhà máy chế biến sữa của Công ty CP thực phẩm TH (1,2 tỷ USD); nhà máy chế biến gỗ tại Nghĩa Đàn (6.000 tỷ đồng); dự án trồng rau và hoa trong nhà kính tại Nghĩa Đàn (3.143 tỷ đồng); 17 dự án đã phát điện với tổng công suất 886 MW; Dự án Bảo tồn và phát triển dược liệu gắn với phát triển rừng bền vững (2.345 tỷ đồng); Dự án trang trại chăn nuôi lợn tại Quỳ Hợp (1.415 tỷ đồng); MDF tại huyện Anh Sơn (2.180 tỷ đồng)... Việc triển khai các chương trình, dự án, phi dự án đã góp phần giúp người dân cải thiện thu nhập, nâng cao đời sống, nhận thức về quản lý, bảo vệ tài nguyên thiên nhiên, tài nguyên rừng... góp phần bảo đảm quốc phòng, an ninh tạo sự ổn định để phát triển kinh tế - xã hội. Đồng bào đã thay đổi nếp nghĩ, cách làm, phát huy tiềm năng, thế mạnh của Vùng để phát triển kinh tế, xóa đói, giảm nghèo; tỷ lệ hộ nghèo giảm bình quân hằng năm từ 3 - 4%. Hệ thống kết cấu hạ tầng được quan tâm đầu tư. Trong vùng có 1 huyện và 77/196 xã đạt chuẩn nông thôn mới, trong đó có 8 xã thuộc huyện nghèo 30a; 2 xã biên giới; 41 xã có nhiều đồng bào dân tộc thiểu số... đây là thành tích nổi bật, dẫn dầu cả nước về xây dựng nông thôn mới tại các xã 30a trong toàn quốc. Hệ thống trường phổ thông dân tộc nội trú, bán trú được củng cố, mở rộng, từng bước nâng cao chất lượng, tạo thuận lợi cho con em học tập. Các chính sách an sinh xã hội, chăm sóc sức khỏe được quan tâm và có nhiều chuyển biến tích cực. Hoạt động văn hóa, thể thao, thông tin, truyền thông được tăng cường; một số di tích, lễ hội, mô hình du lịch sinh thái gắn với du lịch cộng đồng, làng nghề truyền thống... được hình thành, góp phần thu hút khá lớn lượng khách trong tỉnh, trong nước đến tham quan, du lịch.

Song song với phát triển kinh tế - xã hội, thời gian qua Tỉnh ủy Nghệ An đã lãnh đạo, chỉ đạo cấp ủy, chính quyền các cấp phối hợp với các lực lượng vũ trang và đồng bào các dân tộc trên địa bàn tỉnh thực hiện tốt việc kết hợp giữa phát triển kinh tế - xã hội với tăng cường quốc phòng, an ninh. Chú trọng công tác quy hoạch, xây dựng kế hoạch và hình thành các chương trình, dự án đầu tư, đặc biệt là các dự án đầu tư có yếu tố nước ngoài. Thực hiện có hiệu quả công tác phòng ngừa các tổ chức phản động bên ngoài lợi dụng tài trợ để chống phá dưới danh nghĩa nhân đạo, lợi dụng các vấn đề dân chủ, nhân quyền, tôn giáo, dân tộc... gây phức tạp về an ninh, trật tự. Thực hiện có hiệu quả nhiều chương trình, dự án phát triển kinh tế - xã hội của địa phương gắn với đảm bảo quốc phòng, an ninh. Thực hiện tốt nhiệm vụ xây dựng khu vực phòng thủ, xây dựng thế trận quốc phòng toàn dân gắn với thế trận an ninh nhân dân, xây dựng củng cố cơ sở an toàn làm chủ sẵn sàng chiến đấu... Hoàn thành kế hoạch tăng dày, tôn tạo hệ thống mốc quốc giới Việt Nam - Lào trên địa bàn tỉnh. Thực hiện hiệu quả công tác phối hợp quản lý, bảo vệ biên giới, chủ quyền lãnh thổ. Nắm chắc tình hình nội, ngoại biên, hoạt động tôn giáo trái pháp luật, tuyên truyền thành lập “Nhà nước Mông”, di dịch cư trái phép qua biên giới, phòng chống tội phạm, phòng chống dịch Covid-19... để chủ động, kịp thời có chủ trương, đối sách xử lý tốt các tình huống, không để xảy ra điểm nóng, phức tạp. Phát huy vai trò của công an chính quy về công tác tại xã; tăng cường cán bộ lực lượng quân đội, biên phòng tham gia xây dựng chính quyền cơ sở nơi biên giới... Nhờ thực hiện có hiệu quả các chủ trương, chính sách nên quốc phòng, an ninh, chủ quyền biên giới luôn luôn được giữ vững, góp phần hết sức quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội của vùng miền núi, dân tộc thiểu số nói riêng và của tỉnh nói chung.

Bên cạnh những kết quả đã đạt được, việc phát triển kinh tế - xã hội gắn với bảo đảm quốc phòng, an ninh vùng miền miền núi, dân tộc thiểu số còn một số hạn chế, tồn tại đó là: Sự phối hợp giữa các ngành, các cấp trong việc triển khai thực hiện một số chương trình, dự án, chính sách dân tộc có lúc chưa đồng bộ. Tăng trưởng kinh tế chưa bền vững, kết quả một số chỉ tiêu phát triển kinh tế quan trọng đạt thấp. Kết cấu hạ tầng vẫn chưa đáp ứng nhu cầu, nhất là ở vùng sâu, vùng xa. Một số sản phẩm công nghiệp trọng điểm đạt thấp, du lịch phát triển chậm. Thu hút đầu tư còn hạn chế. Tỷ lệ hộ nghèo còn tương đối cao. Chất lượng giáo dục so với miền xuôi còn chênh lệch. Mức sống của đồng bào vùng sâu, vùng xa còn thấp. Hoạt động của các tổ chức, đối tượng phản động, cực đoan chống đối Nhà nước và tình hình tội phạm, tệ nạn ma túy còn tiềm ẩn những yếu tố phức tạp.

Thời gian tới tỉnh Nghệ An tiếp tục triển khai thực hiện nghiêm túc, có hiệu quả các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về phát triển kinh tế - xã hội  gắn với bảo đảm quốc phòng, an ninh, đối ngoại vùng miền núi, dân tộc thiểu số, nhất là trên tuyến biên giới và các địa bàn trọng yếu. Ưu tiên bố trí nguồn lực để đầu tư phát triển hạ tầng kinh tế - xã hội, các khu kinh tế - quốc phòng. Xây dựng nền quốc phòng toàn dân, thế trận quốc phòng toàn dân vững mạnh gắn với thế trận an ninh nhân dân, biên phòng toàn dân vững chắc. Xây dựng lực lượng vũ trang địa phương vững mạnh toàn diện, sẵn sàng chiến đấu đáp ứng tốt yêu cầu, nhiệm vụ trong mọi tình huống. Tập trung khai thác tối đa tiềm năng, lợi thế so sánh của vùng; tranh thủ các nguồn lực để phát triển kinh tế - xã hội nhanh, bền vững. Thực hiện tốt nhiệm vụ phát triển ngành, lĩnh vực; nâng cao sức cạnh tranh các sản phẩm thế mạnh góp phần đẩy nhanh tốc độ tăng trưởng và chuyển dịch cơ cấu  kinh tế, tăng thu ngân sách. Đẩy mạnh thu hút đầu tư, đặc biệt là thu hút các dự án đầu tư lớn vào lĩnh vực thế mạnh của vùng, tạo động lực để phát triển kinh tế. Thường xuyên chăm lo, củng cố, nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của tổ chức Đảng; đẩy mạnh cải cách hành chính, nâng cao hiệu quả công tác chỉ đạo, quản lý, điều hành của chính quyền các cấp; đổi mới phương thức hoạt động của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức đoàn thể chính trị - xã hội.

Với sự quan tâm, hỗ trợ của Trung ương, sự quyết tâm của hệ thống chính trị từ tỉnh đến cơ sở, sự đoàn kết, đồng sức, đồng lòng của mọi tầng lớp nhân dân nhất định kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh của vùng miền núi, dân tộc thiểu số sẽ tiếp tục có nhiều thành tựu quan trọng, góp phần đưa Nghệ An phát triển nhanh, bền vững để đến năm 2025 Nghệ An trở thành tỉnh khá trong khu vực phía Bắc, năm 2030 trở thành tỉnh khá của cả nước như Nghị quyết Đại hội Đảng bộ lần thứ XIX, nhiệm kỳ 2020 - 2025 đề ra.

Trần Minh Thơ 

Văn phòng Tỉnh ủy