Tỉnh Nghệ An có diện tích tự nhiên 16 493,7 km², lớn nhất cả nước, nằm ở vùng Bắc Trung Bộ; với 17 huyện, 01 thành phố và 3 thị xã (trong đó, có 10 huyện, 1 thị xã miền núi); có hơn 468 km đường biên giới giáp với 03 tỉnh của nước bạn Lào và 82 km bờ biển. Dân số tỉnh Nghệ An có hơn 3.327.000 người, trong đó có gần 443.000 người là đồng bào dân tộc thiểu số (Thái, Thổ, Khơ mú, HMông và Ơ đu). Toàn tỉnh có 555 trường Mầm non, 522 trường Tiểu học, 402 trường THCS, 90 trường THPT, 21 TT GDTX, 01 TT KTTHHN. Giáo dục mầm non có trên 189.000 cháu; giáo dục tiểu học có gần 314.000 học sinh; THCS có hơn 195.200 học sinh; THPT hơn 101.000 học sinh; GDTX với gần 8.000 học sinh; 481 Trung tâm học tập cộng đồng. Giáo dục chuyên nghiệp có 06 trường đại học, 3 trường cao đẳng, 5 trường TCCN. Cơ sở vật chất, trường lớp học dành các em học sinh hệ phổ thông đạt chuẩn quốc gia trên 73%. Trong những năm gần đây, chất lượng dạy và học đại trà của Nghệ An luôn được giữ vững, có bước được nâng lên; đặc biệt giáo dục mũi nhọn - kết quả đào tạo học sinh giỏi quốc gia, quốc tế luôn được xếp vào tốp đầu trong cả nước.

Hội Khuyến học tỉnh Nghệ An được thành lập vào năm 1998, Hội có hệ thống tổ chức từ tỉnh, đến huyện, thị xã, thành phố, xã, phường, thị trấn và cơ sở: khối, xóm, thôn, bản; dòng họ, trường học, doanh nghiệp, hội đồng hương… Tổng số hội viên hiện có trên 67 vạn; tỷ lệ hội viên/dân số toàn tỉnh đạt khoảng 20,1%, Quỹ khuyến học vận động được trong 05 năm (2016-2020) là 315.834,7 triệu đồng; trong năm 2020 Quỹ vận động đạt bình quân 21.090 đồng/người/năm.

Nghệ An là tỉnh có truyền thống hiếu học; đông đảo các tầng lớp nhân dân đồng tình, tích cực tham gia học tập và tạo mọi điều kiện thuận lợi cho con em tới trường, học tập, tu dưỡng và rèn luyện tốt. Công tác khuyến học, khuyến tài, xây dựng xã hội học tập theo tinh thần Quyết định 281/2014/TTg của Thủ tướng Chính phủ được Tỉnh ủy, UBND tỉnh và cấp ủy, chính quyền các địa phương quan tâm, lãnh đạo, chỉ đạo triển khai thực hiện nghiêm túc; các ban, ngành, tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức xã hội, các doanh nghiệp, nhà hảo tâm tích cực tham gia, cùng chung tay làm khuyến học, khuyến tài, xây dựng xã hội học tập. Các cấp Hội Khuyến học và hội viên Hội khuyến học tỉnh Nghệ An tâm huyết, tận tụy với công tác được giao; tích cực học tập, nắm bắt kịp thời các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước, các tri thức khoa học - công nghệ mới phục vụ tốt công tác khuyến học. Phong trào xây dựng các mô hình học tập (Gia đình học tập, Dòng họ học tập, Cộng đồng học tập, Đơn vị học tập) được kế thừa và phát huy các kinh nghiệm quý báu của phong trào xây dựng các gia đình hiếu học, dòng họ hiếu học, cộng đồng khuyến học, đơn vị khuyến học trước đây; kế thừa, phát huy và hòa nhập với các phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư”; phong trào “Xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh”... mang lại nhiều lợi ích cho người dân, vì vậy được cơ sở và đông đảo các tầng lớp nhân dân tích cực hưởng ứng, tham gia thực hiện.

Ban chỉ đạo xóa mù chữ, xây dựng xã hội học tập được thành lập ở cấp tỉnh  và huyện. Các mô hình “Gia đình học tập”, “Dòng họ học tập”, “Cộng đồng học tập” cấp thôn/bản/tổ dân phố và “Đơn vị học tập”  ở cơ sở thuộc cấp xã quản lý, sau đây viết tắt tương ứng là: GĐHT, DHHT, CĐHT, ĐVHT. Trong 05 năm đã tổ chức tập huấn 626.271 lượt người về các văn bản của các cấp có liên quan đến Đề án 281 và các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về học tập suốt đời, về xây dựng xã hội học tập; ý nghĩa tác dụng của việc học tập suốt đời, của việc xây dựng xã hội học tập trong tình hình mới nhằm giúp người dân phát triển sản xuất và đời sống trong thời kỳ đổi mới, hội nhập hiện nay. Các cấp Hội Khuyến học chú trọng truyên truyền, phổ biến, chia sẻ kinh nghiệm và nhân rộng các mô hình học tập, điển hình tiên tiến trong tỉnh qua các hội nghị, hội thảo nhằm chia sẻ kinh nghiệm xây dựng và phát triển các mô hình học tập giữa các địa phương.

Kết quả xây dựng và phát triển các mô hình học tập (GĐHT, DHHT, CĐHT, ĐVHT) trong 05 năm triển khai đại trà QĐ 281/2014/TTg (2016-2020) cơ bản đã đạt được các mục tiêu đề ra. Đặc biệt, số dòng họ, cộng đồng, đơn vị đạt danh hiệu DHHT, CĐHT, ĐVHT vượt chỉ tiêu được UBND tỉnh phê duyệt tại Quyết định 1360/2015/QĐ.UBND.VX. Năm 2016, toàn tỉnh có 154.183 Gia đình học tập/720.200 gia đình (đạt tỷ lệ 21,40%); 1.596 Dòng họ học tập/6.654 dòng họ (đạt tỷ lệ 23,98%); 2.212 Cộng đồng học tập/5.756 cộng đồng (đạt tỷ lệ 38,42%). Đến nay, toàn tỉnh có 662.022 Gia đình học tập/813.023 gia đình (đạt tỷ lệ 81,4%); 6.991 Dòng họ học tập/9.270 dòng họ (đạt tỷ lệ 75,5 %); 4524 Cộng đồng học tập/5890 cộng đồng (đạt tỷ lệ 76,8%); 1.516 Đơn vị học tập/2.008 đơn vị (đạt tỷ lệ 75,5%). Các địa phương có tỷ lệ các gia đình, dòng họ, cộng đồng, đơn vị học tập đạt tỷ lệ cao là: Nghi Lộc, Nam Đàn, Quỳnh Lưu, Diễn Châu, Vinh, Hoàng Mai, Con Cuông, Tương Dương, Nghĩa Đàn, Quỳ Hợp, Quỳ Châu và Quế Phong.

Đông đảo người dân tỉnh Nghệ An hào hứng, tin tưởng và đặt nhiều hy vọng vào Đề án 281; họ mong muốn thông qua Đề án 281, các thành viên trong gia đình, dòng họ, cộng đồng được học tập, tiếp thu các tiến bộ khoa học, công nghệ mới tiên tiến, các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước phục vụ sản xuất và đời sống; con em được học tập, được thành đạt, lập thân, lập nghiệp tốt hơn; mọi người, mọi nhà có cuộc sống ngày càng tốt đẹp hơn, góp phần phát triển kinh tế - xã hội của quê hương, đất nước. Phong trào đẩy mạnh học tập suốt đời trong gia đình, dòng họ, cộng đồng là bước ngoặt mới, kế thừa và phát huy các mặt tích cực, tốt đẹp của phong trào xây dựng các gia đình hiếu học, dòng họ hiếu học, cộng đồng khuyến học trước đây được Trung ương Hội khuyến học Việt Nam và các cấp Hội ở địa phương dẫn dắt và triển khai trong hơn 20 năm qua. Hiện nay, ngoài sự quan tâm tập trung đến việc học hành, thành đạt của các thành viên trong gia đình, dòng họ, phong trào còn quan tâm chăm lo, thúc đẩy sự phát triển của kinh tế gia đình, phấn đấu không còn hộ nghèo; đồng thời việc học, việc làm kinh tế của các gia đình được khuyến khích gắn chặt chẽ với việc xây dựng gia đình văn hóa, với đời sống văn hóa ở khu dân cư; với các cuộc vận động lớn của toàn xã hội, như: Xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh; Xóa đói giảm nghèo… phù hợp với yêu cầu phát triển, hội nhập của đất nước và thời đại; được Nhân nhân đồng tình hưởng ứng; cấp ủy, chính quyền các cấp quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện; sự chung tay vào cuộc của các cấp, các ngành, các đoàn thể, tổ chức xã hội, các doanh nghiệp, nhà hảo tâm trong và ngoài tỉnh.

Các hoạt động của phong trào xây dựng và phát triển các mô hình học tập được các cấp Hội Khuyến học lồng ghép, phối hợp triển khai đồng thời với các phong trào thi đua khuyến học khác như: Tết Khuyến học Nghệ An, Tháng Khuyến học Nghệ An, Tiếng trống - Tiếng kẻng học bài, Đàn gà - vườn chuối khuyến học, Nuôi lợn đất khuyến học, Khai bút đầu Xuân... có tác dụng tạo nên sức mạnh tổng hợp, tác động mạnh mẽ đến phát triển tổ chức Hội và hội viên Hội khuyến học các cấp; vận động Quỹ khuyến học và trao thưởng học bổng, phần thưởng khuyến học cho các em học sinh, sinh viên vượt khó học tập, rèn luyện tiến bộ; có tác dụng tích cực đến công cuộc đổi mới và phát triển sự nghiệp GD&ĐT và kinh tế-xã hội của tỉnh. Qua tổng kết của các cơ sở, thấy rõ, ở đâu các em học sinh được quản lý, học tập và rèn luyện nề nếp, tốt, ở đó các cháu thành đạt tốt, ít sa vào các tệ nạn xã hội, an ninh thôn xóm địa bàn được bình yên hơn; ở đâu người lớn được tham gia học tập tiếp thu, chuyển giao khoa học, công nghệ, các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước được kịp thời, ở đó, sản xuất được phát triển tốt hơn, đời sống người dân được nâng cao...

Tuy nhiên, một số nội dung của phong trào như là, xây dựng “Đơn vị học tập” trên địa bàn toàn tỉnh đạt được kết quả chưa tương xứng, chưa đồng đều, không mạnh mẽ như ở các dòng họ, cộng đồng dân cư; đặc biệt, ở các đơn vị hành chính, sự nghiệp, các trường đại học, cao đẳng… thuộc tỉnh, Trung ương quản lý. Nguyên nhân chủ yếu do Trung ương chưa ban hành được Bộ tiêu chí xây dựng, đánh giá, công nhận “Đơn vị học tập” ở các cơ quan hành chính, sự nghiệp, doanh nghiệp thuộc cấp tỉnh quản lý.

 Đạt được những kết quả nêu trên, theo chúng tôi có thể rút ra một số bài học kinh nghiệm như sau:

Thứ nhất là, thường xuyên tranh thủ sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo của Trung ương Hội Khuyến học Việt Nam; của Tỉnh ủy, UBND tỉnh; của cấp ủy, chính quyến các cấp địa phương; sự giúp đỡ, phối hợp của Ủy ban Mặt trận Tổ quốc tỉnh và các cấp, các ngành, đoàn thể, tổ chức xã hội, các doanh nghiệp, nhà tài trợ… trong việc tổ chức, triển khai các hoạt động khuyến học, khuyến tài, xây dựng xã hội học tập; đồng thời phát huy vai trò nòng cốt trong công tác tham mưu và tổ chức triển khai các phong trào khuyến học là điều kiện quan trọng, có ý nghĩa quyết định cho mọi thắng lợi của các phong trào thi đua khuến học, khuyến tài, xây dựng xã hội học tập.

Thứ hai là, Nghệ An là đất học, việc thường xuyên khơi dậy, phát huy truyền thống hiếu học của Nhân dân ta, đẩy mạnh công tác khuyến học, khuyến tài, xây dựng xã hội học tập; thúc đẩy việc học gắn với định hướng nghề nghiệp cho học sinh; chăm lo việc học, học tập suốt đời cho người lớn là việc làm thiết thực, quan trọng để xây dựng các mô hình học tập: “Gia đình học tập”, “Dòng họ học tập”, “Cộng đồng học tập”, “Đơn vị học tập”, tạo mọi điều kiện để hình thành xã hội học tập góp phần xây dựng quê hương, đất nước ngày càng giàu mạnh, văn minh.

Thứ ba là, đầu tư nguồn lực từ ngân sách nhà nước là hết sức quan trọng; tuy nhiên hoạt động khuyến học, khuyến tài, xây dựng xã hội học tập cần nhiều nguồn lực cần phải huy động từ đóng góp của xã hội. Dựa vào nhân dân, các doanh nghiệp... để vận động quỹ khuyến học, cũng như việc quản lý thu, chi quỹ khuyến học  đúng mục đích, hiệu quả, minh bạch ở các tổ chức Hội Khuyến học vừa là mục đích, vừa là điều kiện hoạt động của các cấp Hội, cần được các cấp ủy Đảng và chính quyền quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo đúng mức, thường xuyên.

Thứ tư là, thường xuyên đẩy mạnh các phong trào thi đua khuyến học, khuyến tài, xây dựng xã hội học tập: Gia đình học tập, Dòng họ học tập, Cộng đồng học tập, Đơn vị học tập; Tết khuyến học Nghệ An, Tháng khuyến học Nghệ An, Tiếng trống học bài, Đàn gà - vườn chuối khuyến học, Lợn đất khuyến học...; cũng như coi trọng công tác sơ kết, tổng kết các phong trào này, khen thưởng, động viên, kịp thời các điển hình tiên tiến là giải pháp quan trọng thúc đẩy hoạt động khuyến học, khuyến tài, xây dựng xã hội học tập phát triển vững chắc.

Thứ năm là, phối hợp tốt với các lực lượng thông tin đại chúng; ứng dụng tốt công nghệ thông tin; thực hiện tốt chế độ thông tin, báo cáo là điều kiện quan trọng để triển khai rộng, nhanh chóng, có hiệu quả các hoạt động khuyến học, khuyến tài, xây dựng xã hội học tập.

 Trong thời gian tới, để công tác khuyến học, khuyến tài, xây dựng xã hội học tập đạt hiệu quả cao các cấp Hội Khuyến học cần phải thực hiện tốt các nhiệm vụ và giải pháp trọng tâm:

          Một là, tham mưu Tỉnh ủy, UBND tỉnh ban hành và tổ chức triển khai Chương trình hành động thực hiện Kết luận số 49-KL/TW ngày 10/5/2019 của Ban Bí thư về tiếp tục thực hiện Chỉ thị số 11-CT/TW của Bộ Chính trị khóa X và Quyết định 489/2020/QĐ-TTg ngày 08/4/2020 của Thủ tướng Chính phủ về tiếp tục “Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác khuyến học, khuyến tài, xây dựng xã hội học tập” ở Nghệ An, giai đoạn 2020-2025 và các năm tiếp theo.

Hai là, tiếp tục đẩy mạnh các phong trào thi đua khuyến học; thực hiện và hoàn thành các chỉ tiêu khuyến học, khuyến tài, xây dựng xã hội học tập hướng tới Đại hội đại biểu Hội Khuyến học Việt Nam lần thứ VI và Đại hội đại biểu Hội Khuyến học tỉnh Nghệ An lần thứ V vào cuối năm 2021./.

                              Phan Thanh Đoài 

Phó Trưởng ban Dân vận Tỉnh ủy