Sau 20 năm thực hiện Nghị quyết số 13-NQ/TW, ngày 18/3/2002 Hội nghị lần thứ 5, Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa IX về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể trên địa bàn tỉnh Nghệ An đã có sự chuyển biến tích cực về cả chất và lượng, thể hiện vai trò quan trọng khu vực này đối với phát triển kinh tế - xã hội của cả tỉnh. Đến hết năm 2020, cả tỉnh có 793 HTX; dự kiến hết năm 2021, cả tỉnh có 822 HTX, doanh thu của HTX và thu nhập của người lao động được cải thiện, tác động tích cực đến kinh tế hộ thành viên; góp phần đáng kể trong phát triển sản xuất, chuyển dịch cơ cấu kinh tế và lao động, giải quyết việc làm, xóa đói giảm nghèo, thiết lập mô hình kinh tế và quan hệ sản xuất mới ở nông thôn.

Tỉnh đã ban hành, sửa đổi, bổ sung một số chính sách có liên quan đến hỗ trợ, phát triển HTX bảo đảm phù hợp với các quy định của pháp luật và thực tiễn, khả năng cân đối nguồn lực của tỉnh. Ban hành các chính sách hỗ trợ dồn điền, đổi thửa, chuyển đổi ruộng đất; cho thuê đất, giao đất lâm nghiệp, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho HTX, nông, lâm trường, chính sách ưu đãi trong công tác tín dụng; hỗ trợ ứng dụng, chuyển giao tiến bộ khoa học và công nghệ cho các HTX thông qua Quỹ phát triển khoa học và công nghệ Quốc gia và cấp tỉnh... Thông qua chính sách hỗ trợ xúc tiến thương mại, các sản phâm của các HTX của Nghệ An đã được mở rộng thị trường tiêu thụ trong nước và xuất khẩu, như sản phẩm mây tre đan, hàng thổ cẩm, hàng nông sản (tương Nam Đàn; nước mắm Ngư Hải; nước mắm Quỳnh Dị, tinh bột nghệ Thái Hòa, tinh bột sắn giây Nam Đàn, Cam Vinh,...). UBND tỉnh phê duyệt 05 dự án xây dựng cánh đồng lớn do các HTX thực hiện trên địa bàn 4 huyện (Quỳnh Lưu, Yên Thành, Diễn Châu, Tân Kỳ) với gần 2.000 hộ tham gia đã tạo ra sức lan tỏa lớn nhằm thay đổi tư duy về liên kết trong sản xuất nông nghiệp, mang lại hiệu quả kinh tế cho các hộ thành viên, hợp tác xã.

Tính đến thời điểm 31/12/2020, tổng số HTX hoạt động hiệu quá là 419 HTX, chiếm 52,8%. Trong những năm qua, các HTX nông nghiệp đã phát huy tương đối tốt vai trò là bà đỡ cho bà con nông dân trong việc cung ứng dịch vụ đâu vào sản xuât, như: thủy nông, vật tư, giống cây trồng, vật nuôi, bảo vệ thực vật, thú y, tín dụng nội bộ, dịch vụ môi trường... Việc cung ứng đầu vào thông qua dịch vụ tập trung của các HTX giúp bà con nông dân giảm được chi phí sản xuất, hạ giá thành sản phẩm. Các HTX công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, thương mại hoạt động kinh doanh tương đối năng động với nhiều hình thức sản xuất kinh doanh đa dạng, đã chú trọng vào việc huy động các nguồn lực, đầu tư mở rộng quy mô sản xuất. HTX vận tải đóng góp phần lớn vào việc đáp ứng nhu cầu vận tải hành khách, hàng hóa của toàn xã hội; tạo việc làm cho nhiều lao động với mức thu nhập tuy chưa cao nhưng ổn định. Quỹ tín dụng nhân dân là một trong những mô hình HTX hoạt động ổn định, có hiệu quả nhất trong các loại hình HTX; từng bước khẳng định được vị thế của mô hình kinh tế HTX kiểu mới trong lĩnh vực tiền tệ - tín dụng.

Một số mô hình hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã nổi bật, điển hình với cách làm mới như: HTX sản xuất và dịch vụ Sông Lam (thị xã Cửa Lò) đa dạng trong ngành nghề kinh doanh, như xăng dầu, nhà hàng, xuất khẩu lao động, các sản phẩm chế biến hải sản (nước mắm, ruốc, cá...); Liên hiệp HTX tiêu thụ nông sản an toàn Nghệ An (XanhMark), được thành lập từ năm 2016, gồm có 8 HTX thành viên và 7 lao động thường xuyên làm việc tại liên hiệp HTX; Liên hiệp HTX đã chú trọng đổi mới hình thức hoạt động, tiêu thụ các sản phẩm nông sản thực phẩm an toàn của HTX thành viên ra thị trường, phụ vụ người tiêu dùng những sản phẩm chất lượng, có giá trị, như rau củ quả sạch, hải sản chế biến, nông sản chế biến... Ngoài điển hình nêu trên, còn có các HTX khác đã chú trọng đầu tư ứng dụng công nghệ vào sản xuất, như sản xuất dược liệu ở HTX Phù Mát, HTX Trà Lân (Con Cuông), HTX Tinh bột săn dây, HTX CNC Chanh Nam Kim, HTX Sen quê Bác (Nam Đàn), HTX Măng tây (Quỳnh Lưu), HTX NN dịch vụ tổng hợp Thọ Thành (Yên Thành); HTX Dịch vụ nông nghiệp Sơn Lâm (Quỳnh Lưu),...

Để tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể trên địa bàn tỉnh Nghệ An trong thời gian tới, nên quan tâm tập trung thực hiện một số nhiệm vụ giải pháp sau đây:

Thứ nhất, phải đổi mới công tác tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức về hợp tác xã.

Thứ hai, quan tâm phát triển nguồn nhân lực, trước hết là đội ngũ quản lý hợp tác xã.

Thứ ba, đẩy mạnh xây dựng các mô hình hợp tác xã hoạt động hiệu quả và liên kết chặt chẽ với doanh nghiệp.

Thứ tư, cần nâng cao năng lực, hiệu quả hoạt động của bộ máy quản lý nhà nước. Củng cố tổ chức bộ máy quản lý nhà nước về KTTT, hợp tác xã từ tỉnh đến cấp huvện và tăng cường chất lượng công chức ở một số sở, như Kế hoạch và Đầu tư, Nông nghiệp và PTNT và các sở có số lượng KTTT, HTX theo lĩnh vực quản lý lớn; đánh giá đúng thực trạng về số lượng, chất lượng hoạt động; từ đó có giải pháp hỗ trợ, giúp đỡ đối với các tổ chức KTTT hoạt động trung bình, yếu kém; giải thể các tố chức KTTT yếu kém kéo dài, ngừng hoạt động.

Quang Minh