Do đó, nhiệm vụ của ngành tuyên giáo, dân vận không chỉ là truyền thông truyền thống mà còn cần đổi mới phương thức, ứng dụng công nghệ, xử lý kịp thời các vấn đề xã hội nhạy cảm, phản bác luận điệu sai trái, thù địch.

Trong tiến trình đổi mới tổ chức bộ máy theo hướng hiệu quả, tinh gọn, yêu cầu nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, nhất là cấp cơ sở trở nên cấp thiết. Cán bộ tuyên giáo, dân vận ở chính quyền 2 cấp là “tuyến đầu” trong truyền tải chủ trương của Đảng và phản ánh nguyện vọng Nhân dân. Tuy nhiên, trong bối cảnh tư tưởng xã hội phức tạp và không gian mạng trở thành mặt trận mới, đòi hỏi về phẩm chất, năng lực, kỹ năng và bản lĩnh của đội ngũ này ngày càng cao.

Trước yêu cầu của công cuộc hiện đại hóa, hội nhập và chuyển đổi số, đội ngũ cán bộ tuyên giáo, dân vận cần đáp ứng bốn nhóm tiêu chí trọng yếu: Phẩm chất chính trị vững vàng, tư duy đổi mới: Kiên định lập trường tư tưởng, chủ động nhận diện và xử lý lệch lạc trong xã hội, phản biện sắc bén dựa trên nền tảng lý luận và thực tiễn. Năng lực số, làm chủ công nghệ: Thành thạo công nghệ thông tin, truyền thông số, ứng phó linh hoạt với các tình huống truyền thông phức tạp, phản bác hiệu quả các luận điệu sai trái trên không gian mạng. Tư duy tổng hợp, kỹ năng mềm: Giỏi giao tiếp, thuyết phục, vận động quần chúng; có tư duy phân tích toàn diện, nắm bắt vấn đề xã hội sâu sắc để định hướng dư luận hiệu quả. Năng lực tổ chức, tổng kết thực tiễn, nghiên cứu lý luận: Biết tổ chức sinh hoạt chính trị phù hợp, tổng kết mô hình hay, phát hiện vấn đề từ thực tiễn, góp phần đề xuất chính sách kịp thời.

Thực tiễn tại Nghệ An: Thành tựu, khó khăn và vấn đề đặt ra

Trong tiến trình đổi mới công tác tuyên giáo, dân vận trên cả nước, Nghệ An đã thể hiện rõ quyết tâm và sự chủ động. Tỉnh thực hiện tinh gọn tổ chức bộ máy, hợp nhất chức năng tuyên giáo và dân vận theo Quyết định số 3262-QĐ/TU ngày 12/02/2025, tạo điều kiện thuận lợi cho việc phối hợp, triển khai nhiệm vụ giữa các cấp, ngành.

Trước sáp nhập, toàn tỉnh có 188 cán bộ chuyên trách tuyên giáo - dân vận (41 ở cấp tỉnh, 147 ở cấp huyện). 100% cán bộ có trình độ lý luận chính trị từ trung cấp, chuyên môn đại học trở lên và được đào tạo bài bản về nghiệp vụ. Đội ngũ này không chỉ vững chuyên môn, đạo đức công vụ mà còn gắn bó chặt chẽ với Nhân dân.

Ở cấp cơ sở, Bí thư xã phụ trách công tác tuyên giáo. Từ năm 2015, tỉnh hỗ trợ kinh phí hoạt động cho 3.793 tổ dân vận tại thôn, xóm, bản (2-2,5 triệu đồng/năm/tổ), tạo nền tảng tăng cường năng lực tuyên giáo cơ sở. Nhờ đó, công tác đã đổi mới mạnh mẽ về nội dung, phương pháp; ứng dụng hiệu quả công nghệ, mạng xã hội. Năm 2023, số buổi tuyên truyền, tập huấn, hội nghị trực tuyến tăng 30% so với 2020, tiếp cận hơn 120.000 lượt cán bộ, đảng viên và người dân.

Thời gian qua, công tác tuyên truyền hiệu quả giúp người dân thay đổi nhận thức, tích cực áp dụng mô hình kinh tế hợp tác, nông nghiệp công nghệ cao. Tỷ lệ hộ nghèo giảm từ 14,5% (2018) xuống còn 6,7% (2024). Trong giai đoạn 2019-2024, tỉnh thu hút hơn 250 dự án đầu tư với tổng vốn gần 120.000 tỷ đồng. Nhờ tạo được đồng thuận xã hội, công tác giải phóng mặt bằng được đẩy nhanh, giúp các dự án triển khai đúng tiến độ. Giá trị sản xuất công nghiệp năm 2023 ước đạt 113.027 tỷ đồng, tăng trung bình 16,38%/năm.

Củng cố đồng thuận xã hội, phát huy sức mạnh hệ thống chính trị: Tỉnh xây dựng mạng lưới hơn 8.500 cộng tác viên dư luận từ tỉnh đến xã, phường, giúp nắm bắt nhanh tâm tư, dư luận. Tỷ lệ xử lý kiến nghị, phản ánh đạt trên 95% trong 30 ngày. Hằng năm, phong trào thi đua yêu nước lan tỏa sâu rộng, góp phần tăng cường đoàn kết, nâng cao hiệu lực quản lý nhà nước.

Công tác dân vận đổi mới và hiệu quả: Tỉnh tổ chức hơn 1.200 buổi tuyên truyền, đối thoại với nhân dân; triển khai mô hình “Dân vận khéo” tại trên 75% xã, giúp giảm hơn 40% vụ khiếu kiện đông người. Hơn 5.100 hội nghị tiếp xúc, đối thoại với gần 500.000 lượt người tham dự; 88% kiến nghị được giải quyết tại chỗ. Các diễn đàn đối thoại cấp tỉnh năm 2018 và 2023 với gần 2.500 đại biểu góp phần tháo gỡ vướng mắc, phòng ngừa điểm nóng, thúc đẩy phương thức lãnh đạo gần dân, trọng dân.

Bảo vệ nền tảng tư tưởng, chủ động trên không gian mạng: Nghệ An tích cực đấu tranh phản bác quan điểm sai trái. Tỉnh giám sát 156 trang mạng, 25 nhóm Facebook, 18 kênh YouTube; vận hành hiệu quả 8 fanpage và 25 tài khoản tích cực, cùng một website thu hút gần 6,9 triệu lượt truy cập. Tỉnh 3 năm liền đạt danh hiệu “Tập thể xuất sắc toàn quốc” tại Cuộc thi viết chính luận bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng.

Phong trào “Dân vận khéo” đóng góp tích cực vào xây dựng Nông thôn mới:
Mỗi năm, toàn tỉnh duy trì khoảng 4.000 mô hình, thu hút hàng nghìn lượt người tham gia hiến đất, đóng góp công sức. Đến cuối 2024, Nghệ An có 327 xã đạt chuẩn Nông thôn mới (gần 80%), trong đó có 127 xã đạt chuẩn nâng cao, 25 xã kiểu mẫu; 11 huyện, thị hoàn thành nhiệm vụ NTM.

Phối hợp hiệu quả với chính quyền trong thực hiện các dự án trọng điểm: Nhiều dự án lớn như cao tốc phía Đông, VSIP, WHA, đại lộ Vinh - Cửa Lò được triển khai nhờ sự đồng thuận cao. Đồng bào dân tộc, tôn giáo cơ bản ổn định, tích cực hưởng ứng phong trào thi đua yêu nước. Công tác chăm lo người nghèo, gia đình chính sách được chú trọng, góp phần củng cố khối đại đoàn kết toàn dân tộc, xây dựng hệ thống chính trị vững mạnh từ cơ sở.

Vấn đề đặt ra sau khi thực hiện chính quyền địa phương hai cấp

Việc tổ chức lại bộ máy theo mô hình chính quyền địa phương hai cấp đã gây biến động lớn về nhân sự, đặc biệt ở cấp huyện. Trước đây, mỗi huyện có trung bình 6-8 cán bộ tuyên giáo, dân vận chuyên trách, tổng cộng gần 150 người trên toàn tỉnh. Sau sáp nhập, trung bình mỗi huyện chỉ còn 1 cán bộ ban tuyên giáo dân vận được bố trí về Ban Xây dựng Đảng cấp xã; số lượng cán bộ chuyên trách giảm 85,7%, khiến lực lượng có kinh nghiệm, gắn bó lâu năm bị phân tán.

Việc cán bộ tuyên giáo không còn trong ban tham mưu chuyên trách cấp huyện làm suy giảm tính hệ thống, khả năng tham mưu chiến lược cho cấp ủy và hiệu quả triển khai các hoạt động giáo dục chính trị, tư tưởng. Thiếu hụt lớp kế cận được đào tạo bài bản cũng tạo ra khoảng trống lớn trong việc nắm bắt, dự báo dư luận và định hướng tư tưởng xã hội tại cơ sở.

Mô hình “Ban xây dựng Đảng chung” cấp xã kéo theo tình trạng cán bộ kiêm nhiệm nhiều lĩnh vực như tổ chức, dân vận, tuyên giáo. Do đó, công tác tuyên giáo không còn được thực hiện bài bản, dễ mang tính hình thức. Trong khi đây là lĩnh vực cần sự chuyên tâm, nhạy bén chính trị và khả năng bám sát dư luận xã hội.

Thiếu thời gian, thiếu chuyên môn, cán bộ kiêm nhiệm khó thực hiện hiệu quả công tác truyền thông tư tưởng. Kỹ năng ứng dụng CNTT và truyền thông số cũng hạn chế, ảnh hưởng đến năng lực phản bác các luận điệu sai trái trên mạng - nơi ngày càng trở thành mặt trận nóng.

Bên cạnh đó, công tác đào tạo, bồi dưỡng còn lúng túng. Nhiều cán bộ mới chưa có nền tảng lý luận vững chắc, phải “vừa làm vừa học”, hiệu quả thấp. Ứng dụng công nghệ hiện đại như video ngắn, infographic, livestream… chưa phổ biến. Việc sử dụng mạng xã hội để tiếp cận từng nhóm đối tượng cũng còn yếu.

Những vấn đề trên đang đặt ra thách thức lớn cho việc xây dựng, củng cố và phát triển đội ngũ cán bộ tuyên giáo của Nghệ An trong giai đoạn mới. Giải quyết hiệu quả những tồn tại này, đồng thời nâng cao năng lực lý luận, kỹ năng thực tiễn và khả năng ứng dụng công nghệ, sẽ góp phần tăng cường hiệu quả công tác tư tưởng, giữ vững ổn định chính trị, xã hội và niềm tin của Nhân dân với Đảng, Nhà nước.

Giải pháp tối ưu trong bối cảnh thiếu hụt cán bộ sau khi thực hiện mô hình chính quyền địa phương hai cấp là tập trung xây dựng lại đội ngũ cán bộ tuyên giáo, dân vận theo hướng tinh gọn nhưng chuyên sâu, phù hợp với yêu cầu thực tiễn và gắn chặt với xu thế chuyển đổi số trong công tác tư tưởng.

Thứ nhất, cần rà soát, bố trí lại lực lượng cán bộ tuyên giáo, dân vận ở cấp huyện và cấp xã một cách hợp lý, tránh tình trạng phân tán và kiêm nhiệm quá mức. Sau khi sáp nhập đơn vị hành chính, số cán bộ chuyên trách giảm tới 85,7%, nhiều địa phương chỉ còn một cán bộ phụ trách chung cho cả tuyên giáo, dân vận, tổ chức, khiến công tác bị dàn trải, thiếu chiều sâu. Vì vậy, cần bảo đảm tại mỗi huyện và mỗi cụm xã có ít nhất một cán bộ tuyên giáo được phân công chuyên trách hoặc bán chuyên trách, có nhiệm vụ cụ thể, không kiêm nhiệm quá nhiều lĩnh vực. Việc khôi phục tính hệ thống và tính chuyên môn trong tổ chức nhân sự không chỉ góp phần giữ vững vai trò tham mưu chiến lược của công tác tuyên giáo mà còn giúp nâng cao chất lượng triển khai tại cơ sở.

Thứ hai, cần đặc biệt quan tâm đến công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ một cách thực chất, gắn lý luận với thực tiễn. Trong bối cảnh nhiều cán bộ mới đảm nhiệm công tác tuyên giáo chưa có nền tảng chuyên môn, chưa được đào tạo bài bản, thì việc thiết kế các chương trình đào tạo chuyên sâu, ngắn hạn, linh hoạt theo từng nhóm kỹ năng là vô cùng cần thiết. Nội dung đào tạo cần tập trung vào năng lực xử lý thông tin, kỹ năng truyền thông đa phương tiện, khả năng diễn đạt, thuyết phục, phân tích tâm lý công chúng, cũng như kỹ năng ứng phó và xử lý khủng hoảng thông tin. Ngoài ra, cần tổ chức các lớp hướng dẫn sử dụng mạng xã hội, thiết kế nội dung số như video ngắn, infographic, livestream... giúp cán bộ có thể tiếp cận các nhóm đối tượng một cách hiệu quả, đặc biệt là giới trẻ - đối tượng dễ bị tác động trên không gian mạng.

Thứ ba, việc đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số là một hướng đi tất yếu nhằm khắc phục sự thiếu hụt nhân lực mà vẫn đảm bảo hiệu quả công việc. Cần đầu tư hạ tầng công nghệ, trang thiết bị truyền thông cơ sở và các phần mềm phân tích dư luận xã hội dựa trên dữ liệu lớn (Big Data), trí tuệ nhân tạo (AI), giúp giám sát, dự báo và định hướng kịp thời các xu hướng tư tưởng trên mạng xã hội - nơi đang trở thành không gian chính của các hoạt động tuyên truyền, phản bác, đấu tranh tư tưởng. Bên cạnh đó, cần phát huy vai trò của cộng tác viên dư luận xã hội và mạng lưới tuyên truyền viên trong việc phản ánh thông tin hai chiều giữa cơ sở và cấp ủy.

Thứ tư, cần chủ động xây dựng lực lượng chuyên gia, cộng tác viên chuyên sâu theo từng lĩnh vực như dân tộc, tôn giáo, giáo dục, văn hóa, truyền thông, môi trường… nhằm bổ sung tri thức chuyên ngành cho đội ngũ cán bộ tuyên giáo hiện hữu. Đây sẽ là nguồn lực hỗ trợ đắc lực cho công tác tư tưởng trong xử lý các vấn đề nhạy cảm, phức tạp, đòi hỏi góc nhìn liên ngành và sự phối hợp giữa các cơ quan chuyên môn với hệ thống chính trị địa phương. Việc này cần có cơ chế phối hợp cụ thể với các viện nghiên cứu, trường đại học, cơ quan báo chí và đội ngũ trí thức trong và ngoài tỉnh.

Tóm lại, trong điều kiện bộ máy đã được tinh gọn, để không làm suy yếu công tác tư tưởng - lĩnh vực then chốt và đặc thù, cần một giải pháp tổng thể mang tính chiến lược: vừa tổ chức bộ máy khoa học, hợp lý, vừa phát triển con người với đầy đủ năng lực, phẩm chất và khả năng thích ứng với thời đại số. Đây là yếu tố quyết định để bảo vệ vững chắc nền tảng tư tưởng của Đảng, giữ vững ổn định chính trị, tăng cường đồng thuận xã hội và củng cố niềm tin của Nhân dân vào Đảng, Nhà nước trong giai đoạn phát triển mới.

Kim Lưu, Ban Tuyên giáo và Dân vận Tỉnh ủy