Sau 15 năm triển khai thực hiện Nghị quyết số 23-NQ/TW, ngày 16/6/2008 của Bộ Chính trị (khóa X) về tiếp tục xây dựng và phát triển văn học, nghệ thuật trong thời kỳ mới, lĩnh vực sáng tạo văn học, nghệ thuật Nghệ An đã có bước phát triển mạnh mẽ, thấm nhuần sâu sắc tinh thần dân tộc nhân văn, dân chủ, kế thừa và phát huy các giá trị truyền thống, bản sắc dân tộc; đồng thời, tiếp thu chọn lọc tinh hoa văn hóa nhân loại, góp phần xây dựng nền tảng tinh thần của xã hội.

Nhiều tác phẩm có nội dung tốt, có sự tìm tòi đổi mới, được giới văn nghệ sĩ và công chúng ghi nhận; nhiều tác phẩm đạt giải tỉnh, khu vực, quốc gia, quốc tế. Có trên 200 đầu sách được xuất bản; gần 300 tác phẩm mỹ thuật đã được triển lãm trưng bày quốc gia, khu vực; 08 tác giả đã tổ chức triển lãm mỹ thuật cá nhân với 240 tác phẩm trưng bày; trên 220 tác phẩm ảnh nghệ thuật được triển lãm cấp quốc gia, khu vực; trên 300 tác phẩm trưng bày triển lãm cấp tỉnh; hàng trăm ca khúc và kịch bản sân khấu, tác phẩm múa được dàn dựng và công diễn, có 15 chương trình, vở diễn đạt huy chương vàng và giải xuất sắc tại các cuộc thi, liên hoan, hội diễn chuyên nghiệp toàn quốc và phát động phong trào của Trung ương. Một số hội viên tiêu biểu như: Nhạc sĩ Lê Hàm, nhạc sĩ Dường Hồng Từ được giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật; nghệ sỹ nhiếp ảnh Nguyễn Cảnh Hùng 02 lần đạt giải các cuộc thi ảnh nghệ thuật quốc tế; nhà văn Nguyễn Thế Quang đạt Giải thưởng văn học các nước Đông Nam Á; họa sĩ Nguyễn Bá Siếu đạt giải thưởng Tổng cục chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam... Năm 2022 tỉnh Nghệ An đã tổ chức thành công giải thưởng văn học Nghệ thuật Hồ Xuân Hương lần thứ VI, lễ vinh danh và kỷ niệm 250 năm năm sinh, 200 năm năm mất của nữ sĩ.

Công tác bảo tồn và phát huy di sản văn hóa, nghệ thuật dân tộc được quan tâm triển khai thực hiện tốt trong nhiều năm qua. Đến nay, trên địa bàn tỉnh đã sưu tầm được 463 di sản văn hóa phi vật thể, trong đó có 7 di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia, 01 di sản - làn điệu dân ca Ví, Giặm Nghệ Tĩnh đã được UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Đến nay, có 137 câu lạc bộ dân ca Ví, Giặm Nghệ Tĩnh, 104 câu lạc bộ dân ca, dân nhạc, dân vũ của đồng bào dân tộc thiểu số Nghệ An, 80% trường học trên địa bàn tỉnh có câu lạc bộ dân ca Ví, Giặm Nghệ Tĩnh hoạt động sôi nổi; hàng trăm đội văn nghệ, câu lạc bộ các loại được thành lập tại các địa phương, cơ quan, đơn vị, với hàng ngàn hội viên, đáp ứng nhu cầu hưởng thụ văn hóa, nghệ thuật trong nhân dân.

Công tác lý luận phê bình văn học, nghệ thuật được khuyến khích; từ năm 2008 đến nay, đã công bố khoảng trên 100 bài báo khoa học (bài lý luận phê bình) trên các báo, tạp chí Trung ương và địa phương. Tỉnh đã phê duyệt Đề án xây dựng và phát triển và nâng cao chất lượng Tạp chí Sông Lam giai đoạn 2022 - 2025.

Đội ngũ văn nghệ sĩ tỉnh Nghệ An có bước phát triển lớn về số lượng và chất lượng. Năm 2008, có 203 hội viên, đến năm 2023 tăng lên 350 hội viên sinh hoạt trong 7 chuyên ngành (văn xuôi, thơ, lý luận phê bình, âm nhạc và múa, sân khấu, nhiếp ảnh, mỹ thuật) và 9 chi hội cơ sở. Năm 2008, mới chỉ có 02 nghệ sĩ ưu tú, đến năm 2022 có 02 hội viên được giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật, 08 nhà văn nhà thơ có trình độ tiến sĩ, 02 phó giáo sư, 17 hội viên Hội Nhà văn Việt Nam, 110 hội viên chuyên ngành Trung ương, 03 hội viên là nghệ sỹ nhân dân, 07 hội viên là nghệ sỹ ưu tú, 05 hội viên là nghệ nhân ưu tú, hơn 30 văn nghệ sỹ có trình độ cao cấp lý luận chính trị.

Một số nghề truyền thống, phong tục, tập quán của đồng bào dân tộc thiểu số được bảo tồn, truyền dạy hiệu quả như: Nghề trồng hoa cây cảnh, nghề đan chiếu cói, nghề dệt thổ cẩm, mây tre đan, làm bánh, làm tương, làm miến, lễ Xăng Khan, chế tác dụng cụ âm nhạc truyền thống (Quế Phong), Lễ hội tiếng Sấm của đồng bào dân tộc Ơ đu (Con Cuông), Lễ hội dân gian, nghề truyền thống, tiếng nói, ngôn ngữ và chữ viết Thái Lai Tay, Lai Pao, tập quán xã hội, tri thức dân gian, làng bản thuần văn hóa dân tộc...

Phát huy tài năng tâm huyết của đội ngũ trí thức, văn nghệ sĩ, doanh nhân địa phương trong và ngoài nước tham gia phát triển văn hóa, xây dựng con người văn hóa, gia đình văn hóa để trở thành cầu nối giao lưu, quảng bá hình ảnh, con người, văn hóa Nghệ An với bạn bè quốc tế; khắc phục những ảnh hưởng tiêu cực của văn hóa toàn cầu đối với văn hóa và con người Nghệ An.

Sau 15 năm thực hiện Nghị quyết số 23-NQ/TW, hoạt động văn học, nghệ thuật Nghệ An đã có những chuyển biến tích cực. Đa số cán bộ, đảng viên và quần chúng nhân dân đã nhận thức đầy đủ ý nghĩa, vai trò, tầm quan trọng của công tác văn học, nghệ thuật trong thời kỳ mới, phát huy tốt hơn vai trò, trách nhiệm của mình. Chất lượng hoạt động văn hóa, nghệ thuật ngày càng được nâng lên rõ rệt, nhiều chương trình, hoạt động văn hóa, nghệ thuật lớn tạo được ấn tượng tốt trong nhân dân, các tác phẩm, ấn phẩm ngày càng phong phú, đa dạng. Quyền tự do sáng tạo của văn nghệ sĩ được tôn trọng, không khí dân chủ được mở rộng; công tác tập hợp, động viên, tạo điều kiện hội viên, văn nghệ sĩ lao động, sáng tạo được quan tâm. Phong trào văn nghệ quần chúng được phát triển, thu hút ngày càng đông nghệ sĩ không chuyên và các tầng lớp nhân dân tham gia. Công tác đào tạo, bồi dưỡng, phát triển đội ngũ văn nghệ sĩ có tiến triển tích cực. Hoạt động đấu tranh chống các quan điểm, luận điệu xuyên tạc của các thế lực thù địch đã góp phần tích cực vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Công tác xã hội hóa các hoạt động văn hóa, nghệ thuật được đẩy mạnh, ngày càng có nhiều tổ chức xã hội, cá nhân tham gia bảo vệ và phát huy giá trị văn học, nghệ thuật trên địa bàn tỉnh.

Quang Minh