Nằm trong Chương trình hành động thực hiện Nghị quyết số 25 – NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương về công tác Dân vận, Ban Thường vụ Tỉnh ủy Nghệ An đã ban hành Đề án số 09-ĐA/TU, ngày 25/8/2014 của Tỉnh uỷ về tăng cường công tác dân vận và thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở trong quy hoạch, thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng, tái định cư để thực hiện các dự án đầu tư phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn tỉnh Nghệ An (Đề án 09). Qua 7 năm thực hiện Đề án 09 đã đạt được những kết quả quan trọng theo các nội dung Đề án đã đề ra

UBND tỉnh đã ban hành Kế hoạch số 575/KH-UBND ngày 27/10/2014 về việc thực hiện Đề án 09-ĐA/TU, ngày 25/8/2014 của Ban Thường vụ Tỉnh ủy. Tổ chức hội nghị quán triệt nội dung của Đề án, nhất là mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp nêu trong Đề án đến cán bộ cốt cán của cấp ủy, chính quyền, MTTQ và các đoàn thể chính trị - xã hội các cấp. 21/21 huyện, thành phố, thị xã xây dựng kế hoạch triển khai thực hiện Đề án, xem đây là nhiệm vụ chính trị quan trọng góp phần thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội của địa phương, đơn vị.

Trên cơ sở Đề án số 09-ĐA/TU của Ban Thường vụ Tỉnh ủy, UBND tỉnh đã ban hành Quy định về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn tỉnh Nghệ An tại Quyết định số 54/2014/QĐ-UBND ngày 08/9/2014; tổ chức 02 cuộc tập huấn về công tác bồi thường GPMB cho đội ngũ làm công tác bồi thường GPMB từ tỉnh đến huyện, xã, đồng thời cử cán bộ tuyên truyền, quán triệt công tác bồi thường GPMB tại 21 huyện, thành phố, thị xã. Tiếp đó, UBND tỉnh ban hành Kế hoạch số 358/KH-UBND ngày 22/6/2015 về rà soát, điều chỉnh quy hoạch sử dụng đất đến năm 2020 và kế hoạch sử dụng đất kỳ cuối (2016-2020) cấp tỉnh; phê duyệt Điều chỉnh quy hoạch sử dụng đất đến năm 2020 và Kế hoạch sử dụng đất hàng năm cho 21/21 huyện, thành phố, thị xã theo quy định. Quá trình thực hiện lập, phê duyệt, điều chỉnh quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất, UBND tỉnh, UBND cấp huyện đã tổ chức lấy ý kiến nhân dân, giải trình, tiếp thu ý kiến nhân dân đảm bảo theo đúng quy định về hình thức và nội dung lấy ý kiến. Việc giao đất, cho thuê đất, chuyển mục đích sử dụng đất và công tác quản lý, sử dụng đất trên địa bàn thời gian qua được tuân thủ theo đúng quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất được phê duyệt.

 Công tác thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng và tái định cư được quan tâm. Giai đoạn 2014-2020, UBND tỉnh đã trình HĐND tỉnh thông qua 14 Nghị quyết thu hồi đất theo quy định tại Khoản 3 Điều 62 Luật Đất đai, với tổng số 3.962 lượt công trình, dự án được thông qua, với diện tích 10.005,61 ha. Đến hết năm 2020, đã thực hiện thu hồi đất bồi thường GPMB cho 1.767 công trình, dự án thuộc trường hợp quy định tại Điều 61, 62 Luật Đất đai. UBND các huyện, thành phố, thị xã đã thu hồi 4.572,26 ha đất nông nghiệp và 1.527,88 ha đất phi nông nghiệp (trong đó có 126,39 ha đất ở), tổng số tiền bồi thường hỗ trợ đã chi trả là 7.376,133 tỷ đồng.

Công tác dân vận và thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở đã phát huy sức mạnh của cả hệ thống chính trị nên một số công trình, dự án lớn đã được đẩy nhanh tiến độ, đạt kết quả tốt và được nhân dân đồng tình ủng hộ cao như dự án Tiểu Đô thị Vinh, Khu công nghiệp, đô thị và dịch vụ VSIP, dự án đường Cao tốc Bắc Nam, dự án Chăn nuôi bò sữa tập trung quy mô lớn, dự án đường giao thông nối Vinh - Cửa Lò, dự án Nhà máy tôn Hoa Sen, dự án Khu công nghiệp WHA, dự án Mở rộng, nâng cấp Quốc lộ 1A.... Thực hiện Phong trào thi đua “Nghệ An chung sức xây dựng Nông thôn mới”, Nhân dân đã tự nguyện đóng góp ngày công lao động, tiền của, hiến đất, tài sản trên đất, hiến kế để cùng chung tay xây dựng Nông thôn mới (Tính đến nay, nhân dân đã hiến 7.761.544 m_­­² đất; 7.687.144 ngày công; 6.908.315 tỷ đồng)...Để có được kết quả trên, tại mỗi dự án, dưới sự quan tâm chỉ đạo của Tỉnh ủy, UBND tỉnh, Hội đồng bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng (GPMB) và tái định cư đã phối hợp chặt chẽ với chính quyền các cấp triển khai đầy đủ quy trình theo quy định của pháp luật. Phương châm “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra” được các địa phương thực hiện khá đầy đủ, đồng bộ, phù hợp với tình hình cơ sở.

Các xã, phường, thị trấn thực hiện công khai các dự án, quy hoạch đất, khu, cụm công nghiệm, dân cư, mức giá bồi thường thu hồi đất của nhân dân, các dự án công khai xin ý kiển dân trước khi thực hiện; công khai kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội. Sau khi lập phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, Hội đồng bồi thường, hỗ trợ và tái định cư cấp huyện đã phối hợp với Ủy ban nhân dân cấp xã nơi có đất thu hồi tổ chức lấy ý kiến về phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư theo hình thức tổ chức họp trực tiếp và niêm yết công khai tại nơi sinh hoạt chung của người có đất thu hồi. Việc tổ chức lấy ý kiến được lập thành biên bản có xác nhận của đại diện Ủy ban nhân dân cấp xã, đại diện Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cấp xã, đại diện những người có đất thu hồi. Bên cạnh đó, địa phương thành lập tổ công tác dân vận xuống tận nhà dân để tuyên truyền, vận động Nhân dân về ý nghĩa, tầm quan trọng của dự án với sự phát triển của địa phương, kịp thời tổ chức đối thoại trực tiếp để bàn bạc, thống nhất giải quyết những phát sinh, tạo sự đồng thuận cao trong Nhân dân.

 Công tác dân vận và thực hiện quy chế dân chủ cơ sở với công tác cải cách hành chính, tạo điều kiện thuận lợi, tháo gỡ khó khăn cho người dân, doanh nghiệp. UBND tỉnh chỉ đạo 07 đơn vị điểm thực hiện cải cách hành chính trong giai đoạn 2018-2020; đã thành lập Trung tâm Phục vụ hành chính công tỉnh Nghệ An; cung cấp dịch vụ công trực tuyến mức độ cao và sử dụng hệ thống một cửa điện tử, đến nay, hệ thống đã cung cấp 5.844 dịch vụ công trực tuyến; định kỳ tổ chức gặp mặt, đối thoại để tháo gỡ khó khăn, vướng mắc cho doanh nghiệp, người dân.

Giai đoạn 2014 đến nay, tỉnh đã thành lập 06 đoàn kiểm tra liên ngành tiến hành kiểm tra 551 lượt kiểm tra đối với 431 dự án. Trong đó: chấm dứt hoạt động 109 dự án, chấm dứt hoạt động 01 phần đối với 01 dự án; gia hạn 178 dự án; cho phép tiếp tục thực hiện 58 dự án; xử lý khác đối với 85 dự án. Việc kiểm tra dự án chậm tiến độ mang lại các tác động tích cực, thúc đẩy tiến độ thực hiện các dự án; phát hiện, xử lý các vi phạm trong hoạt động đầu tư, xây dựng; giải quyết tình trạng các dự án treo, kém hiệu quả, từ đó cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh trên địa bàn tỉnh. Từ năm 2014 đến tháng 6 năm 2021, chính quyền, các cơ quan các cấp đã tiếp nhận 2.889 vụ việc giải quyết, khiếu nại tố cáo, trong đó có 877 vụ việc liên quan đến việc thu hồi đất, bồi thường giải phóng mặt bằng, tái định cư, chiếm 30,3% vụ việc (Giảm đáng kể so với giai đoạn trước khi thực hiện đề án, giai đoạn 2008-2014 là 51,4%), đến nay đã giải quyết được 834/877 vụ việc, đạt tỷ lệ 95,1%. Nhờ thực hiện đúng trình tự, thủ tục và phương án bồi thường, hỗ trợ và tái định cư được người dân đồng thuận nên việc thực hiện chi trả tiền bồi thường, hỗ trợ thuận lợi, do đó việc khiếu nại, tố cáo liên quan đến bồi thường, hỗ trợ, tái định cư của người dân giảm đáng kể, góp phần quan trọng vào việc thúc đẩy quá trình phát triển kinh tế, xã hội và đảm bảo an ninh, quốc phòng tỉnh nhà.

Qua 7 năm thực hiện Đề án số 09, chúng ta rút ra một số bài học kinh nghiệm sau:

Thứ nhất, công tác tuyên truyền, vận động phải được coi trọng và phải đi trước một bước trước khi triển khai dự án. Muốn thành công trong công tác này nhất định phải có sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, sự phối hợp chặt chẽ, đồng bộ giữa cấp ủy, chính quyền với các ban, ngành, tổ chức liên quan.

Thứ hai, lực lượng tham gia tuyên truyền, vận động phải am hiểu nội dung từng dự án, nắm rõ tâm tư, nguyện vọng của người dân, kỹ năng thuyết phục vận động phải vừa mềm dẻo, linh hoạt vừa đảm bảo đúng nguyên tắc của pháp luật; đồng thời phải lắng nghe kiến nghị chính đáng của người dân để phối hợp chính quyền địa phương đề xuất hướng giải quyết kịp thời, đảm bảo quyền lợi tối đa cho người dân.

Thứ ba, cơ chế, chính sách về quy hoạch, thu hồi đất, bồi thường, GPMB, tái định cư phải được công khai, minh bạch; trong quá trình thực hiện tránh chủ quan, áp đặt, chỗ nào dân chưa hiểu thì kiên trì giải thích, vận động để tạo sự đồng thuận. Trường hợp có nhiều hộ dân phản đối hoặc chưa đồng thuận thì cần rà soát, xem lại cơ chế, chính sách áp dụng đã đúng hay chưa để có hướng trao đổi, thuyết phục, giải quyết hoặc kiến nghị cấp thẩm quyền giải quyết phù hợp cho từng trường hợp cụ thể; giải quyết đúng, đủ, kịp thời kinh phí về bồi thường, hỗ trợ GPMB, tái định cư cho người.

Thứ tư, việc tổ chức tuyên truyền, vận động phải làm từng bước chặt chẽ, kiên trì, chắc chắn từng bước một, từ khảo sát thu thập thông tin về tâm tư, nguyện vọng, kiến nghị, phản ánh của người dân đến xác định nội dung cần trả lời, giải thích; phân công nhiệm vụ chặt chẽ cho từng thành viên, xác định thời gian, địa điểm tuyên truyền, vận động; phân loại đối tượng theo nhóm để có biện pháp tuyên truyền, vận động phù hợp, trên nguyên tắc dễ làm trước, khó làm sau.

Thứ năm, xác định công tác GPMB để thực hiện các dự án phát triển kinh tế - xã hội là nhiệm vụ cực kỳ quan trọng trong giai đoạn hiện nay. Cần xác định rõ những dự án trọng điểm, ưu tiên để xây dựng kế hoạch, lộ trình, bước đi phù hợp. Xác định đây là nhiệm vụ vừa cấp bách, vừa mang tính thường xuyên, liên tục, trong quá trình thực hiện, tuyệt đối không được nóng vội, hành động duy ý chí dẫn đến phát sinh mâu thuẫn, điểm nóng, khiếu kiện đông người tại các địa phương mà dự án đi qua./.

                                                                   Nguyễn Mạnh Khôi