Sinh ngày 15/7/1910 tại xã Nghi Thọ (nay là xã Phúc Thọ), huyện Nghi Lộc, tỉnh Nghệ An. Sinh ra và lớn lên trong một gia đình nông dân ở một vùng quê nghèo khó nhưng giàu truyền thống cách mạng của xứ Nghệ, chứng kiến nỗi nhục của kiếp nô lệ, của người dân mất nước, đồng chí Nguyễn Duy Trinh đã sớm mang trong mình tinh thần yêu nước và ý thức giác ngộ cách mạng. Tham gia hoạt động cách mạng từ năm 1927, khi mới 17 tuổi, đồng chí trở thành một trong những cán bộ cốt cán, gan dạ của Đảng.

Từ năm 1927 đến năm 1945, trải qua hai lần bị địch bắt giam và lần lượt bị đày đi nhiều nhà tù khét tiếng của thực dân Pháp, sau được trả tự do vào năm 1945, đồng chí Nguyễn Duy Trinh tiếp tục hoạt động cách mạng và luôn nắm giữ những vị trí quan trọng trong các phong trào ở Liên khu V. Sự lãnh đạo sáng suốt của ông đối với phong trào cách mạng của Liên khu được thể hiện sắc sảo qua những bài viết, bài nói, báo cáo… của ông thời gian này.

Từ năm 1951 đến đầu 1965, đồng chí Nguyễn Duy Trinh được giao nhiều trọng trách lãnh đạo quan trọng… Ở cương vị nào, đồng chí Nguyễn Duy Trinh cũng cho thấy có những tham mưu quyết sách đúng đắn, kịp thời Trung ương Đảng, Bộ Chính trị. Đặc biệt là ở cương vị Chủ nhiệm Ủy ban Kế hoạch Nhà nước, đồng chí Nguyễn Duy Trinh đã có nhiều bài viết, báo cáo thể hiện rõ sự chỉ đạo toàn diện và sâu sát trong công cuộc đưa miền Bắc tiến lên chủ nghĩa xã hội. Những tác phẩm của đồng chí thể hiện rõ tư duy lý luận và thực tiễn sâu sắc về con đường đi lên chủ nghĩa xã hội, về các mối quan hệ sản xuất xã hội chủ nghĩa trong nền kinh tế quốc dân, về các nhiệm vụ trước mắt cũng như lâu dài của miền Bắc xã hội chủ nghĩa…

Tháng 4-1965, đồng chí được cử làm Bộ trưởng Ngoại giao và giữ cương vị này đến tháng 5-1980. Năm 1982, tại Ðại hội Ðảng lần thứ V, đồng chí tiếp tục được bầu vào Ban Chấp hành Trung ương Ðảng và được phân công Thường trực Ban Nghiên cứu Chiến lược kinh tế - xã hội của T.Ư Ðảng và Chính phủ. Ðồng chí là đại biểu Quốc hội từ khóa I đến khóa VII. Do công lao và phẩm chất cách mạng, đồng chí được tặng thưởng Huân chương Sao Vàng.

Là một trong những học trò ưu tú của Chủ tịch Hồ Chí Minh, đồng chí  Nguyễn Duy Trinh là nhà ngoại giao uyên thâm mà tên tuổi gắn liền với nhiều hoạt động ngoại giao sôi nổi nhưng cũng đầy cam go và quyết liệt của Đảng và Nhà nước ta trong những năm kháng chiến chống Mỹ, cứu nước. Bộ trưởng Nguyễn Duy Trinh đóng góp tích cực vào việc hoạch định và thực hiện chính sách đối ngoại độc lập, tự chủ và đoàn kết quốc tế trong hoàn cảnh có sự bất đồng sâu sắc trong phe xã hội chủ nghĩa. Dưới sự chỉ đạo sát sao của Bộ trưởng Nguyễn Duy Trinh, ngoại giao đã trở thành một mặt trận và phối hợp chặt chẽ với mặt trận chính trị, quân sự; vừa đánh vừa đàm; phối hợp nhịp nhàng đấu tranh ngoại giao của hai miền Nam-Bắc, và nghệ thuật đàm phán của ngoại giao Việt Nam mà đỉnh cao là việc ký kết Hiệp định Pa-ri về chấm dứt chiến tranh, lập lại hòa bình ở Việt Nam năm 1973.

Sau năm 1975, trước yêu cầu mới của đất nước, đồng chí Nguyễn Duy Trinh đã sớm nêu ra nhiệm vụ ngoại giao phục vụ khôi phục và phát triển kinh tế. Trong thời kỳ xây dựng lại đất nước sau hơn 30 năm chiến tranh tàn phá, ngành ngoại giao Việt Nam, dưới sự lãnh đạo của Ðảng và sự chỉ đạo trực tiếp của đồng chí Nguyễn Duy Trinh vừa tranh thủ sự hỗ trợ của các nước XHCN và cộng đồng thế giới, vừa đấu tranh chống bao vây cấm vận. Chính trong thời kỳ khó khăn ấy, Việt Nam đã chính thức trở thành thành viên của Liên hợp quốc, đánh dấu việc cộng đồng thế giới công nhận tính pháp lý và tư cách đại diện của Nhà nước ta tại tổ chức đa phương lớn nhất toàn cầu này.

Trong thời gian làm Bộ trưởng Ngoại giao, đồng chí không chỉ chú trọng nhiệm vụ chính trị, mà còn hết sức coi trọng công tác xây dựng ngành một cách toàn diện, coi công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ ngoại giao là nhân tố quyết định; coi việc mở rộng dân chủ, tăng cường đoàn kết, đề cao kỷ luật là nhân tố tạo nên sức mạnh cho toàn ngành.

Ðồng chí là một cán bộ lãnh đạo có tác phong khiêm tốn, điềm tĩnh, một phong cách làm việc nghiêm túc, tỉ mỉ, cụ thể, nói đi đôi với làm, gắn lý luận với thực tiễn. Ðồng chí còn là nhà tổ chức cần mẫn, đầy trách nhiệm, đoàn kết và quy tụ được đồng nghiệp.

Với tầm nhìn chiến lược, bản lĩnh chính trị và kinh nghiệm hoạt động cách mạng dạn dày, đồng chí Nguyễn Duy Trinh đã tỏ rõ là một nhà ngoại giao xuất sắc của Ðảng và Nhà nước, góp phần xây dựng một nền ngoại giao Việt Nam hiện đại mà nền tảng là tư tưởng và nghệ thuật ngoại giao Hồ Chí Minh. Ðồng chí thật sự là một tấm gương sáng về đạo đức cách mạng và trí tuệ đối ngoại cho các thế hệ cán bộ đối ngoại Việt Nam hôm nay và mai sau.

Sỹ Thành   

Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy