"Giải quyết toàn diện, đồng bộ các vấn đề về quy mô, cơ cấu, phân bố, chất lượng dân số và đặt trong mối quan hệ tác động qua lại với phát triển kinh tế - xã hội. Tiếp tục giảm mức sinh, giảm tỷ lệ sinh con thứ 3 trở lên, nhằm sớm đạt mức sinh thay thế; tiến tới đưa tỉ số giới tính khi sinh về mức cân bằng tự nhiên; tận dụng hiệu quả cơ cấu dân số vàng, thích ứng với già hoá dân số; phân bố dân số hợp lý; nâng cao chất lượng dân số, góp phần phát triển kinh tế - xã hội tỉnh Nghệ An nhanh, bền vững". Trong những năm qua, Nghệ An đã ban hành các văn bản chỉ đạo, điều hành như: Chỉ thị số 25-CT/TU ngày 06/12/2018 của Ban Thường vụ Tỉnh ủy về tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện công tác Dân số và Phát triển trên địa bàn tỉnh trong tình hình mới; Chương trình hành động số 75-CTr/TU ngày 06/12/2018 của Ban Thường vụ Tỉnh ủy về thực hiện Nghị quyết số 21-NQ/TW; Quyết định số 1114/QĐ - UBND  ngày 10/4/2019 của UBND tỉnh về việc ban hành kế hoạch thực hiện Chương trình hành động số 75-CTr/TU của Ban Thường vụ Tỉnh ủy; Nghị quyết số 15/2020/NQ-HĐND ngày 13/11/2020 của HĐND quy định một số chính sách dân số trên địa bàn tỉnh… Sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị để triển khai các nghị quyết, chỉ thị, quyết định, chương trình hành động trên đã đem đến những kết quả quan trọng về công tác dân số.

Trong thời gian qua, các ngành, các cấp trong tỉnh đã đa dạng hóa các nội dung tuyên truyền về các chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước của công tác dân số và phát triển trong tình hình mới. Nhận thức và hành động của đại bộ phận người dân về chính sách Dân số - Kế hoạch hoá gia đình đã có chuyển biến tích cực, quy mô gia đình ít con được chấp nhận ngày càng rộng rãi. Thực hiện Kế hoạch số 269/KH-UBND về giảm sinh, giảm tỷ lệ sinh con thứ 3 trở lên; cung cấp phương tiện tránh thai, hàng hóa và nâng cao chất lượng dịch vụ kế hoạch hoá gia đình, sức khoẻ sinh sản trên địa bàn tỉnh, đến nay 100% số xã, phường, thị trấn đã được bao phủ các mạng lưới cung cấp dịch vụ chăm sóc SKSS/KHHGĐ. Tỷ lệ phụ nữ từ 15-49 tuổi được cung cấp các biện pháp tránh thai hiện đại đạt 75%; tỷ lệ phụ nữ mang thai được đi khám đủ 3 lần đạt 95%, tỷ lệ phụ nữ được cán bộ y tế chăm sóc khi sinh đạt 90%. Tỷ suất sinh, tỷ lệ sinh con thứ 3 trở lên và tốc độ tăng dân số nhanh cơ bản được khống chế. Tình trạng sức khỏe, tuổi thọ trung bình của người dân ngày càng được nâng lên. Đến nay đã có 70% người cao tuổi có thẻ bảo hiểm y tế, được quản lý sức khoẻ, được khám chữa bệnh, được chăm sóc tại gia đình, cộng đồng, cơ sở chăm sóc tập trung.

Bên cạnh những kết quả đã đạt được, công tác dân số ở tỉnh ta đang phải đối diện với nhiều khó khăn, thách thức: Nghệ An là tỉnh có quy mô dân số lớn (đứng thứ 4 trong cả nước); tiềm năng sinh đẻ lớn (cứ 01 phụ nữ bước ra khỏi độ tuổi sinh đẻ thì có 2,5 người bước vào). Tỷ suất sinh tuy có giảm nhưng chưa vững chắc và đang ở mức cao (năm 2022 là 12,8‰ - giảm 0,6%o so với năm 2021). Hiện nay, Nghệ An đang là một trong nhóm 10 tỉnh có mức sinh cao nhất cả nước (số con trung bình của phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ là 2,76 con trong khi toàn quốc là 2,1 con); tình trạng mất cân bằng tỷ số giới tính khi sinh ở mức báo động (năm 2021 là 117,15 bé trai/100 bé gái và năm 2022 là 116,83 bé trai/100 bé gái). Vấn đề "già hóa dân số" diễn ra sớm hơn so với dự báo. Theo số liệu tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2019, số người cao tuổi (từ 60 tuổi trở lên) trên địa bàn tỉnh là 408.847 người, chiếm 12,29% dân số; chất lượng dân số vẫn còn ở mức thấp. Tỷ lệ sinh con thứ 3 trở lên còn cao (năm 2021 là 29,63% và năm 2022 là 29,45%), ảnh hưởng lớn đến việc thực hiện mục tiêu giảm sinh nhằm sớm đạt mức sinh thay thế và nâng cao chất lượng dân số.

Thực trạng trên cho thấy những vấn đề đặt ra cho công tác dân số ở tỉnh ta hiện nay rất đáng quan tâm. Việc tăng mức sinh và tỷ lệ sinh con thứ 3 trở lên là nguy cơ phá vỡ những thành quả về dân số đã đạt được trong những năm qua. Mặt khác, sẽ làm khó khăn hơn trong giải quyết việc làm, nâng cao thu nhập, giáo dục, nhà ở, ô nhiễm môi trường, chăm sóc sức khoẻ nhân dân, các tệ nạn xã hội... ThỰC trạng này nếu không được tập trung giải quyết và có các chính sách phù hợp, kịp thời thì việc đạt và vượt các chỉ tiêu, mục tiêu về công tác dân số và phát triển trong thời gian tới là rất khó. Thực tế cho thấy, việc triển khai Chương trình hành động số 75-CTr/TU, ngày 06/12/2018 của Ban Thường vụ Tỉnh ủy, kết quả thực hiện đến tháng 4/2022 mới đạt 03/17 chỉ tiêu, còn 14 chỉ tiêu chưa đạt.

Với mục tiêu tiến tới ổn định quy mô để nâng cao chất lượng dân số, giảm nhanh sự mất cân bằng giới tính khi sinh, tận dụng cơ hội “dân số vàng”, đào tạo một thế hệ kế tiếp có đủ thể chất, trí tuệ tinh thần đáp ứng yêu cầu xây dựng quê hương đất nước, cần sự nỗ lực hơn nữa của cấp ủy, chính quyền từ tỉnh đến các địa phương, sự đồng hành chung sức của các ngành, các đoàn thể, tổ chức xã hội và đặc biệt là ý thức trách nhiệm của các công dân đối với sự phát triển của tỉnh, của đất nước. Để tập trung giải quyết những vấn đề trên, thời gian tới công tác dân số cần tập trung một số nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm sau:

Thứ nhất, tiếp tục thực hiện tốt công tác tham mưu cấp ủy Đảng, chính quyền tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo công tác dân số theo nội dung của Nghị quyết số 21- NQ/TW ngày 25/10/2017 của Hội nghị lần thứ sáu Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII về công tác dân số trong tình hình mới và Chương trình hành động số 75-CTr/TU ngày 06/12/2018 của Ban Thường vụ Tỉnh ủy. Trong đó phải phát huy cao độ vai trò gương mẫu của cán bộ, đảng viên trong thực hiện chính sách dân số; gắn việc thực hiện chính sách dân số với việc xây dựng gia đình, làng, bản, khu phố, cụm dân cư, đơn vị văn hóa.

Thứ hai, tăng cường hơn nữa công tác tuyên truyền vận động và giáo dục về dân số với nhiều hình thức phong phú, đa dạng phù hợp với nhu cầu, trình độ, nhận thức của các tầng lớp nhân dân.Tiếp tục thực hiện cuộc vận động mỗi cặp vợ chồng nên có 2 con, bảo đảm quyền và trách nhiệm trong việc sinh con và nuôi dạy con tốt. Tập trung vận động sinh ít con hơn ở vùng, đối tượng có mức sinh cao; duy trì kết quả ở những nơi đã đạt mức sinh thay thế. Nâng cao nhận thức, thực hành về bình đẳng giới; đẩy mạnh truyền thông giáo dục chuyển đổi hành vi nhằm giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh. Tạo chuyển biến rõ nét ở những vùng có tỷ số giới tính khi sinh cao.

Thứ ba, nâng cao chất lượng đảm bảo hậu cần các dịch vụ chăm sóc sức khỏe sinh sản/kế hoạch hóa gia đình, đa dạng các phương tiện tránh thai, hướng tới đáp ứng đầy đủ, kịp thời, an toàn và thuận tiện dịch vụ chăm sóc SKSS/KHHGĐ có chất lượng cho đối tượng sử dụng.

Thứ tư, tiếp tục triển khai các mô hình, đề án nâng cao chất lượng dân số. Xây dựng, phát triển và nâng cao hiệu quả hoạt động của mạng lưới cung cấp các dịch vụ tầm soát, chẩn đoán sớm bệnh tật trước sinh, sơ sinh, hỗ trợ sinh sản, tư vấn kiểm tra sức khoẻ sinh sản trước hôn nhân. Tuyên truyền, phòng chống, hạn chế tới mức thấp nhất hiện tượng tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống đối với đồng bào các dân tộc vùng sâu, vùng xa; đặc biệt đối với các dân tộc rất ít người. Phát triển mạnh hệ thống chăm sóc sức khỏe cho người cao tuổi trong các cơ sở y tế, khuyến khích phát triển các mô hình chăm sóc người cao tuổi. Bảo đảm các nhóm dân số đặc thù như trẻ em, người cao tuổi, người khuyết tật, người bị di chứng chiến tranh, đồng bào dân tộc thiểu số, người di cư… được tiếp cận và sử dụng các dịch vụ xã hội cơ bản.

Thứ năm, tiếp tục củng cố và ổn định tổ chức bộ máy, nâng cao năng lực, trình độ chuyên môn của đội ngũ cán bộ làm công tác dân số từ tỉnh đến cơ sở đảm bảo đủ mạnh để thực hiện các nhiệm vụ được giao.

Chúng ta cần tiếp tục hưởng ứng, ủng hộ mạnh mẽ đối với chính sách dân số và phát triển của Đảng và Nhà nước, khẳng định quyết tâm thực hiện thành công mục tiêu "mỗi cặp vợ chồng nên có 2 con" để ổn định quy mô dân số và góp phần nâng cao chất lượng dân số. Mỗi người dân cần phải nhận thức sâu sắc rằng, công tác DS-KHHGĐ là khâu chuẩn bị rất quan trọng cho đầu vào của nguồn nhân lực có chất lượng - là một trong những yếu tố chủ yếu quyết định sự phát triển nhanh và bền vững của quê hương, đất nước.

                                                                        Hiền Lương 

                                                                 Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy